Skírnir - 01.09.2007, Síða 139

rann sókn ar á kenn ing um sós íalísm ans, bæt ir hann flví vi› a› hann
hafi or› i› sós í alisti flrátt fyr ir a› hafa les i› bæk ur sem væru and -
snún ar sós í al ism an um. Hann nefn ir a› eins einn texta af fless um
toga, bók Oswalds Spen gler um Hnign un Vest ur landa, og kve›st
hafa or› i› fyr ir mikl um áhrif um af henni. Hann vís ar til Spen glers
sem „höf u› spekíngs“ milli strí›s ár anna.3 Eng inn ann ar yf ir l‡st ur
sós í alisti hef›i hald i› flessu fram ári› 1945. Sta› hæf ing in er vill -
andi a› flví leyti a› lyk il hug mynd ir Spen glers tóku á sig mynd
á›ur en fyrri heims styrj öld in skall á og Hall dór vir› ist ekki hafa
haft nokkurn áhuga á fleim ófull ger›u hug mynd um sem Spen gler
byrj a›i a› móta á 3. og 4. ára tugn um. En ljóst vir› ist a› Hall dór
hafi upp götv a› Hnign un Vest ur landa ári› 1921 fló a› hann hafi a›
vísu ekki les i› verk i› skipu lega fyrr en í Kali forn íu 1927–28.4
Skiln ing ur hans á Spen gler hlaut af fless um sök um a› bera merki
fless sem var efst á baugi á ár un um milli strí›a.
Erfitt er a› átta sig á flví hva›a álykt un eigi a› draga af fless um
or› um: ekki ver› ur sé› hvort fla› vak ir fyr ir Hall dóri a› fall ast á
a› sós í al ismi hans sé a› hluta til ætt a› ur frá Spen gler, og hann
tókst aldrei á vi› flá spurn ingu, hvorki fyrr né sí› ar. En eins og ég
mun reyna a› s‡na fram á voru áhrif Spen glers á flá heims mynd
sem Al fl‡›u bók in bo› ar, og á flann afar sér stæ›a sós í al isma sem
flar er hald i› fram, djúp stæ› ari og flung væg ari en of an greind ar
sta› hæf ing ar gefa í skyn. Hall dór tókst ekki á vi› Spen gler á svi›i
hug tak anna, held ur n‡tti hann sér hug mynd ir hans til a› móta
me› sér frum lega — og á marg an hátt öfga kennda — blöndu af
menn ing arr‡ni og póli tískri rót tækni. Í fless ari grein ver› ég a›
láta hjá lí›a a› bera flessa túlk un sam an vi› önn ur dæmi um fla›
hvern ig texta Spen glers var beitt. Áhrif in sem Hnign un Vest ur -
landa höf›u um ver öld ví›a köll u›u á margs kon ar vi› brög›, og
í fl‡sku sam hengi má hæg lega rekja ‡msa skyld leika milli rót tækni
á vinstri og hægri væng á 3. ára tugn um til hug mynda Spen glers.
En a› flví er ég best veit eru eng in önn ur dæmi um til raun ir til a›
oswald spengler og halldór laxness 407skírnir
3 Lax ness, Al fl‡›u bók in II, bls. 9.
4 Sam kvæmt minn ing um Lax ness (Grikk landsár i›, Reykja vík, Helga fell, 1980,
bls. 30) var fla› vin ur hans Emil Thorodd sen sem vakti at hygli hans á verki
Spen glers fleg ar fleir hitt ust í Dres den 1921.