Skírnir - 01.09.2007, Blaðsíða 203

24 Slavoj Žižek, The Sublime Object of Id eo logy, bls. 32. „they do not know it,
but they are doing it.“
25 Slavoj Žižek, The Sublime Object of Id eo logy, bls. 32. „They know very well
how thing really are, but they are doing it as if they did not know.“
26 Slavoj Žižek, The Sublime Object of Id eo logy, bls. 34–35.
27 Fredric Jameson, Post modern ism, or, The Cultural Log ic of Late Capital ism
(Dur ham 1991).
skírnir 471er draumalandið sjálfshjálparbók …?
Sam kvæmt hef› bund inni marxískri grein ingu á hug mynda fræ›i fel ast
ítök henn ar fyrst og fremst í flví a› fólk hef ur ekki skiln ing á fleim a› -
stæ› um sem fla› b‡r vi› e›a eins og haft er eft ir Marx: „Fólk ger ir sér
ekki grein fyr ir flví hva› fla› ger ir en ger ir fla› engu a› sí› ur.“24 fia› er
hald i› falskri vit und um fla› sam fé lag sem fla› lif ir í og tek ur óaf vit andi
flátt í a› styrkja og vi› halda hug mynda fræ›i sem kúg ar fla›. Žižek held -
ur flví hins veg ar fram a› flessu sé öf ugt far i›, a› styrk ur hug mynda fræ› -
inn ar, sér stak lega nú á tím um kald hæ› inn ar af stæ› is hyggju, sé fólg inn í
flví a› fólk geri sér vel grein fyr ir fleim fé lags lega veru leika sem fla› lifi
vi› en taki samt sem á›ur full an flátt í a› vi› halda hon um. Hann sn‡r flví
hef› bundn um skiln ingi á virkni hug mynda fræ›i á haus: „Fólk veit vel
hvern ig hlut un um er fyr ir kom i› en samt heg› ar fla› sér eins og fla› viti
fla› ekki.“25 fiannig fel ast tök in fyrst og fremst í ytri gjör› um en ekki
innri trú. Žižek l‡s ir flessu gjarn an me› or›a lagi Bla ise Pascal sem hljóm -
ar nokkurn veg inn svona: „ef flú trú ir ekki skaltu krjúpa, láta sem flú
trúir, og flá mun trú in koma af sjálfri sér.“ fietta kall ar hann „flá ytri
helgi si›i sem hug mynda fræ›i lík amn ast í.“ Sem dæmi um ytra bor› hug -
mynda fræ›i bend ir Žižek á flann si› tí betskra búdda munka a› skrifa bæn
á papp ír sem fleir setja í flar til gert bæna hjól sem svo er snú i› án af láts.
fiá minn ist hann á flann flekkta si› me› al ‡m issa fljó›a a› rá›a grát kon -
ur til a› syrgja lát inn ætt ingja. Rétt eins og kon urn ar gráta í sta› ætt ingj -
anna flá bi› ur bæna hjól i› í sta› munks ins flví eins og Lac an hélt fram flá
er trú alltaf trú hinna. Fólk trú ir í raun og veru aldrei sjálft held ur trú ir í
gegn um ein hvern ann an, trú ir flví a› a›r ir trúi. fietta sést vel á flví hvernig
Ís lend ing ar trúa ekki bein lín is á álfa og huldu fólk en úti loka samt sem
á›ur ekki a› slíkt sé til e›a a› a›r ir hafi or› i› fleirra var ir flótt fla› hafi
ekki hent flá sjálfa. Ís lend ing ar trúa á álfa og huldu fólk í gegn um a›ra.
Trúa flví a› a›r ir trúi á flau.26
Sú áhersla, sem Žižek legg ur á a› ítök hug mynda fræ› inn ar á okk ar
tím um felist í fleirri blekk ingu a› nú tím inn sé and hug mynda fræ›i leg ur, á
margt skylt við hug mynd ir banda ríska bók mennta fræ› ings ins Fredric
Jameson sem í byrj un ní unda ára tug ar 20. ald ar ger›i einna fyrst ur manna
til raun til a› skil greina póst módern isma e›a hi› póst móderníska ástand,
sam tíma sinn.27 Jameson reyndi a› sk‡ra hann út frá menn ing ar leg um og
fé lags leg um breyt ing um sem áttu sér sta› frá lok um seinni heims styrj ald -