Skírnir - 01.09.2007, Blaðsíða 151

30 Lax ness, Al fl‡›u bók in I, bls. 197.
31 Lax ness, Al fl‡›u bók in I, bls. 255.
32 Lax ness, Al fl‡›u bók in I, bls. 249.
skírnir 419oswald spengler og halldór laxness
bein tengsl séu milli strí›s og kap ít al isma. Sem dæmi má taka eft -
ir far andi full yr› ingu: „Kjarn inn í há menn ingu nú tím ans, hin
æ›sta höf u› hug sjón verzl un ar valds ins“ er „sú a› snu›a sí› asta tí -
eyr ing inn út úr vasa fá tæk lings ins og senda hann sí› an í str훓.30
Me› ö›r um or› um, og me› of an greinda sam an tekt á sko› un um
Spen glers í huga, er strí› fram hald á kap ít al ísku hag kerfi me› ö›r -
um a› fer› um (fla› fljón ar bæ›i fleim til gangi a› verja flær gró›a -
upp sprett ur sem fyr ir eru og a› opna n‡j ar upp sprett ur), og flar er
kom in flung væg asta ástæ› an fyr ir flví a› l‡sa au› valds skipu lag inu
sem „glæpa stofn un frá upp hafi til enda“.31 Svip a› ar sko› an ir sem
var›a fla› hvern ig kap ít al ismi og hern a› ar hyggja eru í raun jafn -
gild — „mor› drauma[r] au› vald ins“32 — koma fram í ‡ms um rit -
ger› um Hall dórs eft ir sí› ari heims styrj öld. fia› ligg ur í aug um
uppi a› flessi sko› un bau› ekki ígrund a›ri um hugs un heim. En
líta má á hana sem öfga fyllsta til brig› i› vi› ví› tækara stef: flá
sko› un a› kap ít al ism inn væri sam nefn ari fyr ir alla gagn r‡n is ver›a
flætti fless nú tíma sem flyrfti á bylt ingu a› halda. Hvörf in á vit
and stæ›r ar sko› un ar á of an ver›ri 20. öld inni — fleg ar kap ít al ism -
inn hlaut upp reisn æru sem af drátt ar laust skil grein ing ar at ri›i nú -
tím ans er bæri me› sér sína eig in rétt læt ingu — eru engu sí› ur af
hug mynda fræ›i leg um toga en sá and kap ít al íski straum ur sem
Hall dór vildi kenna sig vi›.
Hall dór Lax ness átti sam lei› me› Spen gler í flví a› líta á kap -
ít al isma nú tím ans sem valda kerfi; í bá› um til vik um er áhersl an á
flenn an flátt svo mik il a› efna hags kerf i› og flau vand kvæ›i sem
flví fylgja ver›a a› láta í minni pok ann (í fleim skiln ingi vir› ast
áhrif in frá Spen gler hafa styrkt flá sko› un Hall dórs a› ekki flyrfti
a› taka Marx al var lega sem hag fræ› ing). En ólíkt Spen gler leit
Hall dór á póli tískt og hern a› ar legt vald sem e›l is læg an flátt í au› -
magns kerf inu, en ekki mögu leg an keppi naut fless. fietta kem ur
sk‡r ast fram í vanga velt um hans um am er ískt „versl un ar vald“ sem
teygi anga sína um all an heim. Á hinn bóg inn held ur Hall dór uppi