Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 56

50
GOTTSKÁLK Þ. JENSSON
SKÍRNIR
De lingua Islandorum res ipsa
loquitur esse Norvegicam; veterem
inquam illam et genuinam, ex ve-
teri Gothica, qua integra soli nunc
utuntur Islandi; eamque propterea
Islandicam nuncupamus ... Et
literas quidem ea lingua duplices
habuisse videtur: veteres scilicet et
novas. Novœ sunt, quibus hodi'e
vulgo utimur, toti feré Europæ
nobiscum communes. Quæ quando
primum in usu esse cæperint, non
satis constat. Certe adhuc Cipi ve-
teribus literis inscripti apud nostra-
tes aliquot visuntur, quas literas
etiam plurimi adhuc norunt legunt-
que et scribunt. Contineturque iis-
dem hæc ipsa lingua vernacula,
nihil immutata. [Crymogaea 23.]
Augljóst er að tunga íslendinga er
norska, ég á við hina fornu og upp-
runalegu norsku, úr forngotnesku,
en heila nota hana nú Islendingar
einir, og því köllum við hana ís-
lensku ... Þessi tunga virðist hafa
átt sér tvenns konar stafróf, það er
fornt og nýtt. Nýtt er það sem í
dag er almennt notað og sameigin-
legt er oss og nær allri Evrópu.
Hvenær hið nýja var fyrst notað er
ekki ljóst. Víst er að enn sjást
nokkrir steinar hjá oss með áletr-
unum á hinu forna stafrófi, en það
kunna ennþá margir íslendingar,
bæði að lesa og skrifa. Þetta stafróf
geymir sjálfa móðurtunguna, með
öllu óbreytta.32
Mikilvægi sérstakra stafrófa og tengsl þeirra við frumtungur er al-
mennt áhugamál húmanista á þessum tíma, en eldri fyrirmynd
hefur Arngrímur þó haft í því sem sagt er um ólík stafróf hebr-
esku, grísku og latínu í inngangi Fyrstu málfræðintgerðarmnar frá
12. öld: „eigi rita Grikkir látínustgfum girzkuna ok eigi Látínu-
menn girzkum stgfum latínu ne enn helldr ebreskir menn ebresk-
una hvárkí girzkum stgfum ne látínu.“33 Upplýsingarnar um staf-
rófin tvö, hið norræna og hið latneska, hefur Arngrímur eins og
áður sagði úr Wormsbók, úr fyrri hluta Þriðju mdlfræðintgerðar-
innar. Því má bæta við að Arngrímur virðist telja að allar Mál-
fræðintgerðirnar séu eftir sama höfund, líklega Gunnlaug Leifsson
32 íslenskar þýðingar í grein þessari á köflum úr Crymogaeu eru að mestu leyti
byggðar á þýðingu Jakobs Benediktssonar (Crymogaea. Þxttir úr sögu Islands.
Sögufélagið 1985), þó hef ég gert breytingar þegar mér hefur þótt að ég gæti
fært hana nær latneska textanum.
33 Hreinn Benediktsson 1972, 206; stafsetning samræmd hér.