Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 129
SKÍRNIR
SKÁLDAÐ UM LÍF
123
skáldskap úr sjálfsævisögum og oft eru það frumlegar aðferðir
höfunda sem sýna fram á möguleika æviskrifa (skáldskap sem
órjúfanlegan þátt æviskrifa), og endurspegla menningarlegar hug-
myndir á póstmódernískum tímum, svo sem eins og hugmyndir
um fortíðina, hvaða hlutverki tungumálið gegnir og hugmyndir
um sjálfsveruna.
Póstmódernískar sjálfsævisögur bjóða upp á nýtt samband við
fortíðina. Með því að umbylta tímaröð, vanrækja dagsetningar og
smáatriði, verður mögulegt að fjalla á skapandi hátt um efni eins
og sjálf, minni, skriftir og kyn. Þetta gefur höfundum tækifæri til
að finna formgerð sem þeir telja henta best sínu lífi og/eða hug-
myndum. Höfundurinn reynir að miðla fortíðinni, hann er með-
vitaður um hve erfitt er að höndla hana á ný og nýtir sér þess
vegna allt sem skáldskapur býður upp á til þess að kanna fortíðina
á árangursríkan hátt. Þetta gerir það að verkum að í slíkum text-
um er fortíðin ekki njörvuð niður, heldur má segja að henni sé
haldið opinni, því að alltaf má finna aðrar leiðir til að skrifa um
hana. Textar af þessu tagi þykjast ekki vera endanleg niðurstaða,
heldur vekja athygli á því að það eru ávallt til aðrir möguleikar.
Það er því ef til vill ástæðulaust (og líklega ómögulegt) að
reyna að upphugsa algilda skilgreiningu á sjálfsævisögum sem
bókmenntagrein, heldur dugir að hafa ákveðin viðmið, svo sem
eins og að höfundur, sögumaður og aðalpersóna beri sama nafnið,
og segja sem svo að póstmódernískar tilraunir með þetta form séu
einungis síðasti hlekkurinn í langri keðju af formlegum tilraunum
í sjálfsævisögulegum skrifum. Rétt eins og skáldsagan, getur
sjálfsævisagan náð yfir gífurlega fjölbreytta texta, allt frá kristi-
legum játningabókum til siðbætandi frásagna 19. aldar, frá harm-
sögum til misnotkunarjátninga nútímans, frá samfelldri frásögn af
lífshlaupi höfundar fram á elliár til brotakenndra texta um horfna
bernsku og gleymda tíð. Póstmódernísk sjálfsævisöguleg skrif síð-
ustu þrjátíu ára eða svo eru til vitnis um það að tilraunir með form
og tegundir, sem vekja athygli á formlegum eigindum sjálfsævi-
sögunnar, eru frjór jarðvegur til að kanna ýmis viðfangsefni sam-
tímans: samband okkar við fortíðina, notkun heimilda, byggingu
sjálfsmyndar og tengsl minnis og skrifa.