Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 217

SKÍRNIR
EITTHVAÐ ANNAÐ
211
maður hefur ljósmyndað hann,“ sagði Emil Zola um aldamótin 1900, en
þá hafði hann verið áhugamaður um ljósmyndun í ein fimmtán ár.1
Þessi orð hafa reynst meira en sannspá, því nú um stundir er engin
upplifun nokkurs virði nema við höfum fest hana á filmu. Eitt af magn-
aðri verkum Óskar, sem hefur farið víða og var meðal annars sett upp í
Ráðhúsi Reykjavíkur 1996, samanstendur af fleiri þúsundum litskyggna
sem hún fann á flóamarkaði í Berlín. Myndirnar koma úr dánarbúum og
eru hefðbundnar fjölskyldumyndir, sýna skírnarveislur, afmæli, ferming-
ar, brúðkaup, daglegt líf á ýmsum tímum 20. aldar. Á mörgum þeirra
blandast einkalífið stærri atburðum; sjá má nasista í bakgrunni o.fl. Svo
virðist sem fólk hafi ekki á móti því að myndir sem þessar lendi á flóa-
markaði; kannski er í þessum tilfellum ekki um neina eftirlifandi ættingja
að ræða eða þeir sem eftir lifa sjá ekki gildi þess að varðveita myndir úr
lífi afa og ömmu eða fjarskyldari ættingja, enda eru tengsl stórfjölskyld-
unnar oft ekki eins sterk erlendis og þau eru hér.
Ósk hefur meðal annars kynnt sér skrif Susan Sontag um ljósmyndun,
en árið 1973 kom út bók hennar On Photograpby, þar sem hún fjallar
meðal annars um sögu ljósmyndarinnar, verk ýmissa þekktra ljósmynd-
ara, hlutverk, eðli og eiginleika ljósmyndarinnar í samfélaginu fyrr og nú
á greinargóðan og aðgengilegan hátt. Ósk hefur einnig skrifað um ljós-
myndun en fyrir fáeinum árum birtu hún og Hjálmar Sveinsson greinar
um ljósmyndir í Lesbók Morgunblaðsins.2 Eitt af því sem Sontag segir í
bók sinni lýsir litskyggnuverki Óskar ágætlega. „Ljósmyndir eru auðvit-
að tilbúnir hlutir. En hluti af aðdráttarafli þeirra kemur líka til af því að í
heimi sem er yfirfullur af ljósmyndaminjum virðast þær vera eins og
fundnir hlutir - eins og fyrirvaralaus smábrot af lífinu sjálfu. Þær njóta
sömu virðingar og listaverk en á sama tíma búa þær yfir töfrum raunveru-
leikans. Þær koma ímyndunaraflinu af stað en veita um leið magn upplýs-
inga.“3
Önnur hlið á þessu verki Óskar er ljósið, sú staðreynd að verkið var
jafnan sett upp í gluggum, eðlis litskyggnanna vegna, svo hægt væri að
skoða þær með hjálp ljóssins sem berst í gegn. En þetta ljós, ljósið sem
skapaði myndirnar og gaf þeim líf verður líka til þess að þær upplitast, lit-
irnir breytast og að lokum hverfa þeir. Þannig deila myndirnar sjálfar, sem
1 Tilvitnun hjá Susan Sontag, On Photography (New York: Farrar, Straus and
Giroux, 1977), s. 87.
2 14. maí, 20. ágúst og 1. október 1994.
3 Sontag, On Photography, s. 69.