Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 148
142
SIGURÐUR GYLFI MAGNÚSSON
SKÍRNIR
halda utan um fagið. Það er hægara sagt en gert að stokka spilin og
gefa eftir nýjum reglum. Ég er þó þeirrar skoðunar að það sé fræð-
unum lífsnauðsyn ef þau ætla að þjóna öðrum en sjálfum sér, þau
verða að taka á erfiðum aðferðafræðilegum vandamálum, jafnvel
þótt það þýði umbreytingu sjónarmiða. Ég hef haldið því fram að
hugmyndir þeirra sem vilja hafa „fanggæslu vanans“ sér við hlið
munu bíða endanlegt skipbrot á næstu árum þegar klisjukenndum
hugtökum eða hugtakapörum, hvort sem þau nefnast rof saman-
burbur, þverfagleg nálgun eða að hugsa sagnfrædilega, svo eitt-
hvað sé nefnt, verður þokað til hliðar vegna þess að þau duga ekki
í glímunni við samtímann og þau viðfangsefni sem þar er að
finna.36
3. Einvæðmg sögunnar eða „ grafðu þar sem þú stendur! “
Bandaríski sagnfræðingurinn Nina Rattner Gelbart kemst svo að
orði í nýlegri rannsókn sem nefnist The King’s Midwife. A History
and Mistery of Madame du Coudray.
Öldum saman hefur sagnfræðin verið rituð að hætti þess sem valdið hef-
ur, þess sem stendur fyrir utan söguna og miðlað hefur þeirri blekkingu
að til sé rökleg framvinda, hlutlæg og að fullu greinanleg. Þessi sagnfræði
byggðist á þeirri vissu að hún hefði komist að raun um „hvernig hlutirn-
ir gengu í raun fyrir sig“, hvernig hún væri vísindaleg og byggðist á stað-
reyndum, og væri hnökralaus þráður. Fyrir skemmstu hefur öryggi stað-
reyndarhyggjunnar verið tekið í karphúsið; afhjúpun fortíðarinnar, „sag-
an öll“, virðist nú loks einfeldningsleg og upphafin.37
Gelbart bendir á að það hafi einkum verið femínistar og póst-
módernistar sem hafi snúist öndverðir gegn þessum hugsunar-
36 í þessu sambandi má benda á áhugaverða umræðu Normans J. Wilson um ný
hugtök sem ganga út frá öðrum viðmiðum en þeim sem draga fram and-
stæðupör og máta þau saman. Þannig víkur hugtak eins og „rof“ fyrir til-
raunum til að fanga margbreytileika mannlífsins með nýjum hugtökum sem
gera ráð fyrir dýnamískri samræðu milli svæða og samfélagshópa. Sjá Norman
J. Wilson, History in Crisist Recent Directions in Historiography (Upper Saddle
River, N.J., 1999), bls. 130-132.
37 Nina Rattner Gelbart, The King’s Midwife. A History and Mistery of Madame
du Coudray (Berkeley, 1998), bls. 9.