Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 203

SKÍRNIR SIGURÓP ANDSKOTANS EÐA REIÐI GUÐS?
197
hafnar og hafði verið þar áður við nám (43). Vert hefði þó verið, þessu til
staðfestingar og til hliðsjónar við myndina af fyrstu blaðsíðu NKS 1842
4to (58), að birta mynd af handriti sem sannanlega er með hendi séra Jóns
og líkist hinu, en ekki láta eftirfarandi fullyrðingu duga: „Samanburður
handrita hefur ennfremur leitt í ljós að skrifari þessara orða var séra Jón
Sigurðsson" (43). Hvaða handrit voru skoðuð? Jón skrifaði heilmikið
fyrir Árna Magnússon árin 1726-1729 en síðar fyrir Hans Gram og sjálf-
sagt fleiri, þar á meðal, að vænta má, Jakob Langebek sem átti NKS 1842
4to (44). Þannig eru handritin AM 116 fol. (Sturlunga saga) og AM 553 a
4to (Hávarðar saga) eignuð Jóni en skriftin í þeim báðum gjörólík píslar-
söguskriftinni, sem og raunar innbyrðis! Hér á lesandi betra skilið og
ekki síst fræðimenn sem vilja geta treyst niðurstöðum kollega sinna.
Um leið og athugun á fylgigögnum er ófullnægjandi, þótt vönduð sé,
er kynning á texta séra Jóns Magnússonar ekki nógu nákvæm. Mér þykir
sennilegt að eiður Þuríðar haustið 1658, eða aðdragandinn að honum, hafi
verið kveikjan að píslarsögunni, en af einhverjum ástæðum leggur Matt-
hías hvergi mat á þetta atriði: „séra Jón settist við skriftir einhvern tíma
árs 1658, eftir að halla tók undan fæti“ (31). Á það ekki helst við dóminn
á Eyri um vorið eða meðferð málsins á alþingi? Nokkru síðar segir
Matthías: „Klerkur ritar píslarsögu sína, sennilega veturinn 1658-1659“
(49). Þessu ber ekki saman. Þess er ekki einu sinni getið að heimamenn
séra Jóns vottuðu píslarsöguna 25. maí 1659 (118-19) fyrr en alveg í lok
bókarinnar, en þar sem fyrr er umsögn um söguna og fylgirit hennar
óbærilega óskýr:
Handritið 1842 4to nær hins vegar yfir fleiri verk, því auk píslarsög-
unnar, sem undirrituð er 25. maí 1659 af klerki og heimamönnum
hans, inniheldur það einskonar eftirmála, „Viðlit historíunnar þeirra
seinni Djöfuls kvalræða", þar sem fjallað er um atburði eftir brennu
Kirkjubólsfeðga og mál Þuríðar Jónsdóttur; klögunarbréf út af með-
ferð á málum Þuríðar, undir heitinu „íslenskra laga og réttar proces-
sus... einnig skjöl sem nefnast „Innlegg framlagt hér að Eyri“, en
þau hafa sennilega verið lögð fyrir þing á Eyri vorið 1658, „Project
eður inntak" og „Svar“ sem tengjast málum klerks fyrir lögréttu og
prestastefnu á árunum 1658-1659; og loks ýtarleg ritgerð um galdra-
mál í ljósi íslensks réttarfars, „Hugleiðingar mínar um uppspurn og
eftirleitni galdramála“ (421).
Þetta eru ekki aukaatriði og ég hefði gert þá kröfu til útgáfu sem vill vera
meira en bara endurgerð á fyrri útgáfu að tímasetja skrif séra Jóns vand-
lega með hliðsjón af framvindu málsins. Hér er lesendum látið eftir að
spreyta sig. Utgáfan fylgir handritinu að því fráskildu að dómar í máli
Kirkjubólsfeðga 9. og 11. apríl 1656, sem í handritinu eru á milli fyrri og
seinni hluta píslarsögunnar, eru prentaðir með viðaukum. Samkvæmt of-