Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 167
SKÍRNIR
UM ÆTT OG UPPRUNA AUGABRÚNA ...
161
og liggur beint við að efna til sérstakrar keppni í þeirri íþrótt í
miðbæ Reykjavíkur á 17. júní og nota eftirlitsmyndavélarnar til að
taka hana upp og sýna á skjá ef vel viðrar.
En það er þetta með heimspekingana og hugdetturnar. Árið 55
f. Kr. hélt Cicero þrumuræðu gegn L. Calpurnius Piso Caesonius,
sem hafði verið ræðismaður þegar hinn fyrrnefndi var gerður út-
lægur frá Róm árið 58 f. Kr. Cicero dregur dár að útliti andstæð-
ings síns, þrælslegu litarafti, loðnum kinnum, brenndum tönnum
og vandar honum ekki kveðjurnar. Á einum stað segir hann háðs-
lega:
Respondes, altero ad frontem sublato, altero ad mentum depresso super-
cilio, crudelitatem tibi nonplacere (In Pisonem, VI).
Þetta má útleggja svo: „Þú svarar því til að grimmd sé þér ekki að
skapi og hleypir annarri brúninni upp í hársrætur en annarri ofan
á kinnina."
Það er einmitt það. Og svona háttalag þótti Rómverjum hreint
ekki bera vott um siðmenntaða framkomu. Mælskufræðingurinn
Quintilianus (á 1. öld e. Kr.) gerir athugasemd við það í riti sínu,
Institutio oratoria (Grundvöllur mælskulistarinnar), og kveðst
hafa séð marga sem lyftu brúnum þegar þeir hækkuðu róminn,
aðra sem grettu sig og enn aðra sem lyftu þeim og grettu á víxl,
þannig að önnur brúnin vissi upp í hvirfil en hin huldi næstum
augað. „Ekkert sem er ósæmandi getur vakið ánægju,“ segir
hann.3 Þess má geta að bók Quintilianusar var þekkt á 12. öld, eins
og rit Jóhannesar frá Salisbury, Metalogicon, vitnar um.
Annar fræðimaður, Martianus Capella (á 5. öld e. Kr.), lætur
þess getið í kaflanum um mælskulist í bók sinni, De nuptiis
philologiae et Mercurii (Um brúðkaup fílólógíu og Merkúríusar),
að ræðumenn eigi að hafa stjórn á svipbrigðum sínum og láta þau
ekki verða eins og hjá leikurum sem skæla sig eins og fáráðlingar
3 Nam frons pluribus generibus peccat. Vidi multos, quorum supercilia ad singulos
vocis conatus adleverentur, aliorum constricta, aliorum etiam dissidentia, cum
alterum in verticem tenderet, altero paene oculus ipse premeretur. Infinitum
autem, ut mox dicemus, in his quoque rebus momentum est; et nihil potest
placere quod non decet. (I, 11, 10)