Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 160

154
SIGURÐUR GYLFI MAGNÚSSON
SKÍRNIR
séu hluti af nútíma orðræðu. Með öðrum orðum: Er hægt að hafna
stórsögunni þegar viðurkennt er að fortíðina er aðeins að finna í
samtíma sagnfræðingsins og stórsögurnar eru vörður í rökhugs-
un hans? Ég tel að hér sé verið að orða áhugaverða spurningu
sem snertir sjálfan grundvöll fagsins; hvers konar fyrirbæri er
sagnfræðin og sú fortíð sem sagnfræðingar vinna með?
Fleiri spurningar af þessu tagi voru teknar fyrir á umræddu
heimaprófi, eins og þegar tveir nemendur veltu fyrir sér hvort
sagnfræðin væri vísindi eða list; hve mikið af lögmálum kúluleg-
unnar hefðu skilað sér inn í hugsun sagnfræðinga? Sumir sagn-
fræðingar hafa svarað þessu afdráttarlaust þannig að sagnfræði sé
vísindi sem lúti ákveðinni aðferðafræði, heimildarýni og hlut-
lægni, rétt eins og Sveinbjörn Rafnsson prófessor í sagnfræði hélt
fram árið 1990 í Nýrri sögu.5S Ég býst við að Loftur Guttorms-
son sé á svipaðri skoðun ef hægt er að lesa inn í grein hans skiln-
ing á sagnfræðinni og tilurð hennar. Nemendurnir veltu hins veg-
ar meira fyrir sér hvort sagnfræðin gæti ekki talist nær því að vera
list en vísindi, hún hefði fjölmörg einkenni skáldsögunnar, nýtti
sér tækni hennar og efnistök og skapaði veruleika sem væri fyrst
og fremst sannur innan sinnar eigin heildar. Á sama hátt má
benda á að skáldin hafa leitað í fræðin og fortíðina af miklum
móð á síðustu árum og í nýlegu viðtali nefnir Einar Már Guð-
mundsson rithöfundur að skáldsögur sínar og viðfangsefni ein-
sögunnar virðist renna eftir sama farvegi, þar sem yrkisefni beggja
sé vegferð einstaklingsins í ölduróti dagsins.59 Mörkin milli
skáldskapar og sagnfræði eru sannarlega mjög óljós, enda hefur
það verið niðurstaða fjölmargra sagnfræðinga um allan heim á
58 Sveinbjörn Rafnsson, „Vísindaleg sagnfræði og listir." Ný saga 4 (1990), bls.
87-88.
59 Sjá viðtal Þrastar Helgasonar við Einar Má Guðmundsson, „Skáldskapurinn er
leit að innihaldi tímans." Lesbók Mbl., 21. desember 2002. Þá má einnig benda
á nýlegar bækur Péturs Gunnarssonar en hann fer skemmtilega leið í skáldsög-
um sínum með að flétta persónur og leikendur við atburði og átök liðinna alda
og stekkur óhikað á milli tímasviða, sannfræði og skáldskapar. Sjá Pétur Gunn-
arsson, Myndin af heiminum. Skáldsaga Islands I (Reykjavík, 2000); Leiðin til
Rómar. Skáldsaga íslands II (Reykjavík, 2002). Sjá einnig umfjöllun Svavars
Hrafns Svavarssonar um þetta viðfangsefni í grein sem nefnist: „Skáldleg sagn-
fræði.“ Saga 34 (1996), bls. 255-271.