Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 102
96
TERRY GUNNELL
SKÍRNIR
rosalega oft með henni ... Og svo kemur hún og hún segir: „Mér finnst
rosalega kalt. Viltu gefa mér meiri föt?“ Og svo segir mamma mér að
amma hefði komið í gær og sagst vanta föt ... Ég geri grín að henni og
segi: „Hún er í Víetnam, hvernig getur hún komið hingað, án flugvélar?"
(Hlær) ... Og mamma mín segir, „Jú! Fólk sem er látið getur farið hvert
sem er ..." [Ég segi:] „Þú verður að senda peninga fyrir hana, fá ferðaleyfi
fyrir hana ... Fólk sem kemur til íslands þarf að hafa ferðaleyfi!“
Lykilatriði í lífi Víetnama í heimalandi sínu (bæði í Suður- og
Norður-Víetnam) er eins konar forfeðradýrkun, sem minnir
sterklega á grafhaugadýrkun Norðmanna fyrr á öldum og með
vissum hætti á þann sið Norðurlandabúa (þ.á m. Islendinga) að
láta ljós loga í kirkjugörðum á vissum hátíðum.11 A flestum heim-
ilum í Víetnam er sérstakt altari tileinkað forfeðrunum, auk altar-
is fyrir Búdda (sem er oftast haft í stofunni, í sérherbergi eða sér-
stöku hofi). Á forfeðraaltarinu eru myndir af ættfeðrunum,
langöfum og -ömmum og öðrum nánum ættingjum sem hafa lát-
ist, merkt með dánardegi þeirra, ásamt kerti, reykelsi og stundum
blómum.12 Auk þess að færa þeim fórnir á dánardegi þeirra ár
hvert (og á hverjum degi fyrsta árið eftir andlát þeirra), er haldin
sérstök hátíð þegar fullt tungl er í sjöunda mánuði ársins (Ram
thang bay). Þá er forfeðrum gefinn matur, reykelsi, peningar, og
oft líka föt, lítil hús, og aðrir veraldlegir hlutir sem maður notar í
daglegu lífi, eins og myndbandstæki og mótorhjól, en allt er þetta
gert úr pappír. Þegar reykelsið er brunnið niður eru þessar gjafir
brenndar á báli til að tryggja að þær komist til forfeðranna sem
dvelja í andlegum heimi þar sem veraldlegir hlutir virðast ekki
vera fáanlegir. Fólk lítur svo á að forfeðurnir þarfnist umönnunar,
ekki síður en aldraðir ættingjar sem enn eru á lífi.13
11 Sjá t.d. Rehnberg 1965; Bringéus 1987, 243-245, og Alho og fl. 1999, 84. Um
grafhaugadýrkun, sjá m.a. Schetelig 1911.
12 Þess vegna skilst mér að ekki þyki við hæfi að gefa Víetnömum kerti eða blóm.
Þau minna á dauðann. Af sömu ástæðum má ekki láta matarprjóna standa upp
úr hrísgrjónunum þegar borðað er, vegna þess að þeir minna á reykelsi á altari
(http://vietmedia.com/culture/?L=culturaldifferences.html; síðast skoðuð 14.
jan. 2003). Margir Víetnamar, eins og íslendingar, eru mjög hjátrúarfullir.
13 Einn viðmælandi frá Suður-Víetnam lýsir þess konar fórnum á eftirfarandi hátt:
„Pabbi dó ... og það er hjátrú hjá okkur sko, mamma gaf honum að borða á