Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Síða 11

H v e r s k o n a r s a m f é l a g v i l j u m v i ð ?
TMM 2009 · 2 11
Efnahags-, stjórnmála- og andlega sviðið vísa hvert á annað og þarfn-
ast hvert annars. Á efnahagssviðinu snúast málin um hvað hægt er að
gera og hvað er ekki hægt, hvað er mögulegt og hvað er ómögulegt. En
það er því miður ekkert á þessu sviði sem segir okkur hvort við eigum
að gera allt sem við getum gert né hvað við megum og hvað við megum
ekki til að skaða ekki samfélagið. Einmitt hér kemur stjórnmálasviðið til
sögunnar þar sem sett eru lög og reglur um hvað leyfilegt sé og hvað sé
óleyfilegt, réttmætt eða óréttmætt, miðað við meinta hagsmuni þjóð-
félagsins í heild en ekki sérhagsmuni tiltekinna hópa. Hér eru það
ákveðnar stofnanir sem setja lögin og reglurnar og framfylgja þeim. En
engin mannleg stofnun getur samt ákveðið hvað sé gott eða illt, satt eða
ósatt, fagurt eða ljótt, rétt og rangt. Hér kemur andinn til sögunnar og
hið andlega svið, sem við öll tökum þátt í með hugsunum okkar, tilfinn-
ingum og tjáningu. Hið andlega svið takmarkar þannig svið stjórnmál-
anna, setur þeim mörk og bannar þeim að skipta sér af hinum andlega
veruleika, þar sem æðsta gildið hefur frá fornu fari verið talið ástin eða
kærleikurinn. Stjórnmálasviðið á svo að takmarka svið efnahagskerfis-
ins, setja því lög og reglur í samræmi við þau siðferðilegu gildi og hug-
myndir sem takmarka sjálf stjórnmálin og setja þeim mörk og mið.
Það sem mestu skiptir í efnahagslífi og stjórnmálum er að sett séu
markmið sem eru í samræmi við þau gildi sem við skynjum og finnum,
sköpum og virðum í andlegu lífi okkar. Ef menn móta efnahagslífið og
stjórnmálin án þess að skeyta um lífsgildin sem í húfi eru í hinum
andlega veruleika, þá stefna menn samfélagi sínu í voða.
Hinn nýi hugsunarháttur, sem ég er að kalla eftir, byrjar á hinum
andlegu lífsgildum, ekki síst hinum siðferðilegu, og skoðar stjórnmálin
og efnahagsmálin í ljósi þeirra. Hér skiptir öllu máli að vera raunsæ: Á
efnahagssviðinu keppa menn eftir veraldargróða og munu einskis láta
ófreistað til að fá hann; efnahagssviðið á sér engar innri hömlur eða
siðferðileg aðvörunarljós sem koma vitinu fyrir menn þegar þeir ætla sér
um of. Á sviði stjórnmálanna gildir það sama; á meðan við búum við
kerfi sem færir örfáum einstaklingum sem stýra stjórnmálaflokkunum
gífurleg völd til að taka ákvarðanir í sameiginlegum málum okkar, þá
munu þeir gera það og ekki láta einfaldar og skýrar siðareglur um jafn-
ræði, lýðræði og samráð flækjast fyrir sér.
Andleg og siðferðileg sköpun samfélagsins á að vera í höndum þeirra
sem leggja sig stöðugt eftir að hugsa og ræða um sameiginleg málefni
með almannaheill að leiðarljósi. Og þennan hóp fylla allar hugsandi
konur og karlar sem vita að lýðræði, jöfnuður og samvinna eru þær hug-
sjónir sem vísa okkur veginn til þess samfélags sem við viljum og þráum.
TMM_2_2009.indd 11 5/26/09 10:53:22 AM