Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Page 48

H e n r y D av i d Th o r e a u
48 TMM 2009 · 2
eða tjörn gyrða lendar sínar37 enn einu sinni og halda áfram pílagríms-
ferð sinni til upptaka hans.
[18] Enginn lögspekingur hefur komið fram á sjónarsviðið í Banda-
ríkjunum. Þeir eru fáir í heimssögunni. Til eru ræðusnillingar, stjórn-
málamenn og mælskir menn svo þúsundum skiptir, en sá ræðumaður
hefur enn ekki opnað munn sinn sem fær er um að ráða til lykta torveld-
ustu vandamálum samtímans. Við hrífumst af mælskunni hennar
sjálfrar vegna en ekki vegna þess sannleika sem hún hefur fram að færa
eða þeirra hetjudáða sem hún kann að hvetja til. Löggjafar okkar hafa
ekki enn skilið hversu ólík verðmæti frjáls verslun og frelsi, ríkisheild og
ráðvendi eru þjóðinni. Þeir hafa enga snilli eða hæfileika til að leysa til-
tölulega hversdagsleg vandamál á borð við skattlagningu, viðskipti,
framleiðslufyrirtæki og landbúnað. Ef við hefðum ekki aðra handleiðslu
en veraldarvisku löggjafanna á Bandaríkjaþingi, án þess að hagkvæm
reynsla og áhrifaríkar umkvartanir þjóðarinnar breyttu þar nokkru,
héldu Bandaríkin ekki lengi stöðu sinni meðal þjóða heimsins. Átján
hundruð ár eru liðinfrá því að Nýja testamentið var ritað og ég hef ef til
vill ekki rétt til að hafa orð á því, en samt: Hvar er sá löggjafi sem hefur
næga visku og hagkvæma sýn til að hann geti nýtt sér það ljós sem það
varpar á lögspekina?
[19] Vald ríkisstjórnarinnar, jafnvel það sem ég undirgengst fúslega
– því ég mun glaður hlýða þeim sem vita og gera betur en ég, og á mörg-
um sviðum sem hvorki vita né gera jafn vel – er samt ekki óskert, eða
svo alls réttlætis sé gætt, þá verður það að hljóta staðfestingu og njóta
samþykkis þeirra sem stjórnað er. Stjórnin hefur ekki óskertan rétt yfir
persónu minni eða eignum nema því aðeins að ég samþykki það. Þróun-
in frá einveldi til takmarkaðs konungsvalds, frá takmörkuðu konungs-
valdi til lýðræðis er þróun í átt til raunverulegrar virðingar fyrir ein-
staklingnum. Jafnvel kínverski heimspekingurinn38 var nógu vitur til
líta á einstaklinginn sem undirstöðu keisaraveldisins. Er lýðræðisstjórn
eins og við þekkjum hana síðustu mögulegu umbæturnar sem hægt er
að gera á stjórnarfari? Er ekki hægt að ganga skrefi nær því að viður-
kenna og skipuleggja réttindi manna? Það verður aldrei til raunverulega
frjálst og upplýst ríki fyrr en ríkisvaldið viðurkennir einstaklinginn sem
æðra vald og sjálfstætt, þaðan sem allt vald þess og áhrif eiga upptök sín
og umgengst hann í samræmi við það. Ég gleðst við að ímynda mér ríki
sem hefur að minnsta kosti efni á að vera réttlátt við alla menn og koma
fram við einstaklinginn af virðingu sem nágranna, sem teldi það jafnvel
ekki til ama ef nokkrir þeirra drægju sig í hlé frá því, skiptu sér ekki af
því, tækju ekki þátt í því en uppfylltu skyldur sínar sem nágrannar og
TMM_2_2009.indd 48 5/26/09 10:53:24 AM