Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Síða 110

110 TMM 2009 · 2
D ó m a r u m b æ k u r
Guðrún Nordal
Sturlunga Einars Kárasonar
Einar Kárason: Ofsi, Mál og menning: Reykjavík. 2008.
Frásögnin af Flugumýrarbrennu í Íslendingasögu Sturlu Þórðarsonar er vafa-
laust ein áhrifamesta frásögn Sturlungu. Sturla undirbýr lýsinguna af brenn-
unni af útsjónarsemi og listfengi hins mikla sögumanns. Hann raðar upp
svipmyndum af sáttargjörð sinni og Gissurar Þorvaldssonar, fyrirboðum og
beyg og kaldri frýju Þuríðar Sturludóttur sem rekur mann sinn Eyjólf ofsa út í
hina hörmulegu brennuför. Hann dregur upp mynd af ríkmannlegri brúð-
kaupsveislu Halls Gissurarsonar og Ingibjargar dóttur sinnar á Flugumýri sem
snýst upp í ómælanlegan harmleik um leið og gestir hverfa á braut. Lýsingin á
brennunni sjálfri er slík snilldarfrásögn að vart er hægt að hugsa sér að skýra
megi frá hryllingi og grimmd með viðlíka stillingu í stíl og nákvæmni í svið-
setningum. Við finnum hitann á okkar eigin skinni og getum vart dregið and-
ann í reykjarkófinu með fólkinu á bænum. Þegar öllu virðist lokið beinir Sturla
auga frásagnarinnar að Gissuri sem einn lifir í rústum bæjarins. Gissuri er lýst
nánast með orðum hans sjálfs þar sem hann leynist í útihúsi í frostkaldri sýr-
unni. Hann sleppur inn í kirkju hrollkaldur og hrakinn á sál og líkama og er
snúið til lífs af Hallfríði garðafylju. Hápunkturinn er þó enn eftir er hann lítur
líkamsleifar sonar síns og Gróu konu sinnar og menn sjá hagl stökkva úr
augum hans. Hefndarinnar var ekki langt að bíða.
Hvernig er hægt að gera þessu efni betur skil í skáldsögu? Er einhverju við
frásögn Íslendingasögu að bæta? Verðum við einhvers vísari þó að við setjum
frásögnina í nútímalegri orð? Getur rithöfundur á 21. öld bætt einhverjum
dráttum við mynd manns sem lifði atburðina sjálfur? Frásögn Sturlu eru vita-
skuld ýmsar skorður settar. Hann leyfir sér ekki að ólíkar persónur segi hug
sinn með beinum hætti, þó að hann kunni ýmsar útsmognar aðferðir til að
afhjúpa hugsanir og hvatir persónanna. Íslendingasaga er ekki skáldsaga eins
og Ofsi Einars Kárasonar, en engu að síður er hún bókmenntaverk sem lýtur
eigin frásagnarlögmálum, enda dregur Sturla hvergi dul á hverjum augum
hann lítur atburði aldar sinnar. Það gerir Einar Kárason ekki heldur, en sjö
hundruð og fimmtíu árum eftir atburðina getur hann tekið sér rýmra skálda-
leyfi en Sturla sem skrifaði fyrir menn sem þekktu atburðina sjálfir, eins og
Hrafn Oddsson sem leikur stórt hlutverk í Íslendingasögu og Ofsa, og lifði
Sturlu sagnaritara. Í Íslendingasögu er Sturla eini sögumaðurinn, þó að fleiri
raddir heyrist vissulega í ræðu og kveðskap, en í Ofsa ganga margar ólíkar
TMM_2_2009.indd 110 5/26/09 10:53:28 AM