Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Page 113

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2009 · 2 113
Vigdísi, frillu Sturlu Sighvatssonar. Þriðja konan er Helga Þórðardóttir, dóttir
hinnar miklu kempu Jóreiðar Hallsdóttur í Sælingsdalstungu. Helga stígur
tvisvar fram í sögunni. Fyrri kaflinn geymir óborganlegar lýsingar á Sturlu
sagnaritara, en í þeim síðari mælir harmi slegin móðir þegar hún hugsar til
dóttur sinnar nýsloppinnar úr hildarleiknum á Flugumýri og um fáranleika
sáttanna.
Það er gaman að velta fyrir sér hvaða sögumenn Einar velur. Framan af eiga
aðalpersónurnar sviðið en eftir tilvitnunina í Hegranessannál, þar sem lýst er
fyrirboðum í aðdraganda Flugumýrabrennu, víkur sögunni norður í Skaga-
fjörð. Fjölgar þá innslögum frá öðrum einstaklingum og sagan verður um leið
fjölbreyttari og kvikari. Hispurslaus frásögn Sólmundar í Djúpadal af grimmi-
legri útreið Skagfirðinga í Flóabardaga og á Haugsnessfundi er einstaklega
áhrifarík. Svo er einnig um kaldranalegan kafla Hólmsteins bónda á Ökrum
sem vaknar upp og sér elda brenna á Flugumýri. Eftir að hafa ráðfært sig við
Sólmund ákveður hann að láta höfðingjana um að drepa hver annan – enda er
Gissur utanhéraðsmaður.
En hvernig lýsir Einar brennunni? Hann fylgir í raun mjög náið lýsingu
Íslendingasögu í brennuköflunum og fer vel með safaríkan texta Sturlu, bætir
inn drætti hér og þar en fellur ekki í þá gildru að búa til nýjar sviðsetningar
sem gætu jaðrað við tilfinningasemi. Frásögn Einars verkar eins og tilbrigði
um stef, en þungur hljómur Íslendingasögu ómar alls staðar í gegn. Einar legg-
ur lýsinguna af brennunni í munn aðeins fjórum viðstaddra, tveimur brennu-
mönnum og tveimur konum sem lifðu brennuna af. Þorsteinn grenja vann sér
til frægðar í Íslendingasögu að hrinda Gróu í eldinn og verður hann í sögu Ein-
ars ímynd illmennisins í brennunni sem eggjar til vondra verka og sér ekki hið
góða í neinum manni. Myndin af Þorsteini jaðrar við að vera of einsleit í illsku
sinni. Andstæða Þorsteins er hetjan Kolbeinn grön. Kolbeinn kemur fram á
nokkrum stöðum í Ofsa. Hann fylgdi Eyjólfi einn bræðra sinna í brennuför-
inni og er frásögn hans af atburðinum af allt öðrum toga en Þorsteins, hetjuleg
og raunsæ en angurvær í senn. Honum tókst að drepa Árna beisk og hefna þar
með Snorra, og bjarga Ingibjörgu úr eldinum. Það vekur athygli að Gissur lýsir
ekki brennunni og þeim harmi sem hann verður fyrir, heldur beinir Einar
kastljósi sínu að tveimur heimiliskonum á Flugumýri, hinni þrettán vetra Ingi-
björgu Sturludóttur og Hallfríði garðafylju. Síðustu orð Gissurar er ræðan sem
hann flytur í brúðkaupinu; eftir það mælir hann ekki í sögunni. Við sjáum
hann og Gróu aðeins með augum Ingibjargar og Hallfríðar sem bjargaði lífi
Gissurar í kirkjunni.
Lesandi saknar þess ekki fyrr en hann sleppir bókinni að einn sögumann
vantar í Ofsa: Sturlu Þórðarson sagnaritara. Jafnvel þó að Ofsi segi í öllum aðal-
atriðum sömu sögu og Íslendingasaga þá er eins og Einar nálgist Sturlu af of
mikilli varfærni. Hann reisir sögu sína á orðum Sturlu Þórðarsonar í Íslend-
ingasögu en gengur ekki svo langt að gefa honum orðið í skáldsögunni. Sturla
er engu að síður bráðlifandi í Ofsa; snjallar setningar eru fengnar að láni úr
Íslendingasögu og honum er lýst af list og næmi. Þær lýsingar hitta beint í mark
TMM_2_2009.indd 113 5/26/09 10:53:29 AM