Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Síða 117

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2009 · 2 117
stúlku. Svona hefur t.d. Björg, vinkona Lóu, eftir lýsingu Margrétar á tilvistar-
kvölinni sem þjakar hana:
Ég get ekki sagt þér nákvæmlega það sem hún sagði því það var frekar ruglingslegt.
En það sem hún meinti var að hún væri rekin áfram af löngun í eitthvað sem væri
tært og fullkomið. Að hungrið opnaði eitthvert tómarúm innan í henni sem hleypti
ljósi og ryki þangað sem yfirleitt fyndist hvorki ljós né ryk. Hún sagðist sjá fyrir sér
parketlagðan balletsal á tíundu hæð einhvers staðar í New York. Þar skini sólin á ská
inn um gluggann síðdegis, félli inn á gólfið eins og keila full af svífandi ryki og þar
væri kyrrðin óendanleg. Og þótt drungaleg depurð héngi þar yfir öllu væri þar bara
svo mikið pláss. (119)
Lýsingin er jafn heillandi og hún er sláandi, og lesanda er veitt vel mótuð og
úthugsuð innsýn í hugarheim Margrétar. Þá skapar Guðrún Eva þráð á milli
persóna bókarinnar sem allt í senn gefur í skyn tengsl þeirra og ýjar að undir-
liggjandi þema verksins, en það er gert með tómleikamyndinni sem birtist í
tilvitnuninni hér að ofan og virðist þegar nánar er að gáð umlykja flesta í sög-
unni (áðurnefnd Björg er að ganga í gegnum sambandsslit, sérkennilegur
aðdáandi Sveins, Lárus, á sér ekkert líf, Lóa er á góðri leið með að týna sér í
flöskunni, móðir hennar er nýorðin ekkja og svo mætti lengi telja). Sama á við
um þrána eftir einhverju sem gerir veruleikann fallegri, eða léttbærari, eða
jafnvel bara þolanlegan. Tilvistarkreppa og sjúkdómur Margrétar er vitanlega
skýrasta dæmið um uppreisn gegn veruleikanum, og lífinu, og sama á við um
„sköpunarverk“ Sveins, dúkkurnar. Það að tómleikinn sé í tilviki Margrétar
eftirsóknarverður er skýrlega sjúkdómseinkenni og ballettengingin ítrekar
höfnun hennar á eigin líkama og þá einkum kvenleikanum sjálfum, en höfn-
unin er þó tvíræð því hér er einnig skírskotað til líkamsþráhyggjunnar sem að
einhverju leyti má finna í ballet og leitinni eftir agaðri líkamsfullkomnun.
Andúð litar einnig samband Sveins við sitt holdlega sjálf, á einum stað segir
hann t.d. að honum líði „og hann [sé] ekki annað en hylki utan um óþægindi
sín og smáskítlegar sorgir“ (97) og gefur þannig í skyn þann tómleika sem ein-
angrun hans bæði felur og raungerir; á öðrum stað lýsir hann manni sem hann
á í stuttlegum samskiptum við sem „hylki utan um ekki neitt“ (140). Ekki er
nóg með að hægt sé að lýsa dúkkunum sem Sveinn framleiðir með þessum
sömu orðum heldur skírskotar tómleikatilfinningin væntanlega einnig til við-
skiptavina Sveins. Þar kemur einmitt að þeirri félagslegu athöfn sem stundum
er haldið fram að gagnist best í baráttunni við tómleikann og það er neysla, en
Lóa starfar einmitt á auglýsingastofu. Sögumaður lýsir vinnu hennar og
vinnusemi svona: „… þegar hún var þar ekki [í vinnunni] var hún með hálfan
hugann við þær hugmyndir sem byltu sér innra með henni; ljótar, grófar og
vandræðalega klénar þar til aldan í vitundinni hafði pússað þær. Og þá, skín-
andi lýtalausar vöktu þær þrá í hjarta venjulega, þreytta fólksins sem langaði í
hlutdeild af áreynslulausri fegurðinni. Nei annars, fegurðin var ekki annað en
dyragætt og loforð um annars konar sælu, rétt handan við dyrnar“ (111). Sælan
er alltaf handan við næsta horn, og síðasta hornið, eins og Margrét virðist vita,
TMM_2_2009.indd 117 5/26/09 10:53:29 AM