Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Side 133

TMM 2009 · 2 133
Eggert Ásgeirsson
Fás er fróðum vant
Orðin úr Hávamálum minna á að fróðskapur er ekki fólginn í lokuðum bókum,
geymdum munum. Hann er með þjóðinni, í huga hennar, speglast í gjörðum.
Upplýsingasamfélag er sett saman úr mörgum einingum. Við skiljum það
gjarna sem færi á að fara á netið, lesa blöð, blogga, hlusta á tónlist og afla upp-
lýsinga. Við finnum efni á sekúndubroti: 130 þús. síður – Heimskringla; 140
þús. – Geir Haarde; 10 millj. – Björk; 20 millj. – Bjork.
Því miður hefur gengi að íslensku menningarefni verið minna rætt en bæri
þar til Áslaug Agnarsdóttir, sviðsstjóri á Landsbókasafni, tók til máls af mynd-
ugleik: Aðgangur að rannsóknarniðurstöðum – opinn eða gegn gjaldi (Mbl.
21.10.08). Nú vil ég bæta við orðum um skylt efni.
Kirkjubækur eru á filmum sem skoða má í lestrarvélum og stök manntöl
hafa verið gefin út í bókarformi. Nýlega var sýnt fram á hvílík náma kirkju-
bækur eru þegar þær eru tölvuvæddar. En því miður er vefskráning, leit og
úrvinnsla gagna, t.d. gamalla skjalagagna í Þjóðskjalasafni og Landsbókasafni,
frumstæð.
Könnun heimilda er erfið og því miður ekki nóg gert til að leiðbeina fólki og
hjálpa því við rannsóknir, þó ekki væri nema til að fólk geti á netinu öðlast
skilning á hvar aðföng sé að finna. Sjálfsagt fá þeir sem koma í söfn aðstoð ef
óskað er, en það er ekki góð nýting á mannafla að veita hverjum og einum pers-
ónulega aðstoð. Sé litið til áþekkra safna í grannlöndunum er meira lagt upp úr
skjalaskráningu; netið nýtt til leitartækni, til að leiðbeina í handritalestri og
skilningi á gömlu letri í hagræðingarskyni.
Þótt söfn séu opin miðpart dagsins er aðgangur að þeim óhægur nema fyrir
þá er nærri búa. Söfn eru mörg og víða um land og vandséð hvar má nálgast
gögn nema til komi samskráning og leitartækni. Áhugafólk um íslenskt mál,
sögu og rannsóknir, er víða um veröldina. Mikilvægt er að þjónusta sé í boði
þegar áhugi kviknar og tími gefst, hvar sem er, á heimilum, í starfi, í mennta-
stofnunum eða við rannsóknir.
Áhersla er af opinberri hálfu lögð á námskeið í íslenskum fræðum; kennsla í
íslensku er styrkt víða um heim og ráðstefnur haldnar. En íslensk fræði eru
ekki eingöngu fornar sögur. Þau ættu að ná til allra sviða menningarlífs,
þjóðminja, bókmennta, tónlistar og menntamála. Sumir eru tengdir stofnunum
með áskrift að gagnagrunnum eða hafa sjálfir gerst áskrifendur og geta þannig
aflað sér þekkingar, ef skilyrði leyfa. Dæmi eru um fólk sem að eigin frum-
Á d r e p u r
TMM_2_2009.indd 133 5/26/09 10:53:30 AM