Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Síða 135

Á d r e p u r
TMM 2009 · 2 135
Nýlega gáfu svíar Þjóðminjasafni merka gjöf, fjölda muna sem til sýnis hafa
verið og vakið hrifningu. Nú er spurning hvort að lokinni kynningu verði gjöf-
inni pakkað niður, skoðun almennings stöðvuð og rannsókn hindruð. Gjöfin
er allt of stór til að hafa frammi við og Bogasalurinn of lítill. Varla er kostn-
aðarsamur birtingarréttur þar til hindrunar eins og sagt er um málverkin í
Listasafni Íslands. Hið minnsta sem launa mætti gjöfina með er að setja hana
á netið, gefa heimsbyggðinni, gefendunum og okkur íslendingum færi á að
skoða gripina, dást að þeim, rannsaka þá á netinu og kanna upplýsingar sem til
eru um þá. Ef eitthvað er til í söfnum þessa lands sem gæti skírskotað til okkar
er það þessi góða gjöf. Reyndar má segja hið sama um fleiri gripi í vörslu safns-
ins sem fólk hefur aldrei fengið að sjá eða er horfið úr sýningarsölum. Jafnvel
má hugsa sér að tengjast með því öðrum söfnum.
Sem kunnugt er hefur Magnús Sigurðsson læknir um margra ára skeið
unnið að orðabók íslenska hestsins: Orðfák. Tók hann til við verkið eftir að
hann komst á aldur, hætti störfum eftir sjötugt en hann er nú 83ja ára. Hann
lagði ekki árar í bát, þó án hvatningar eða umbunar, lagði út í háskólanám til
að bæta sig m.a. í orðabókarfræði. Þetta er mikið tölvutækt ritsafn með marg-
ar vísanir. Sennilega myndi það í prentuðu formi vera 3 þúsund síður án
mynda. Sem vænta má hika bókaútgefendur án styrkja við að ráðast í sex binda
rit þó efnið sé áhugavert almenningi, snerti margar hliðar í lífi þjóðarinnar og
sögu íslenska hestsins, þróun, lit, gang, orðanotkun, tamningu, kveðskap,
umfjöllun í bókmenntum, þjóðsögur og fræði.
Eftir að hafa skoðað handritið má telja ástæðulaust að gefa það út sem stór-
virki á borð við merkilegt rit Lúðvíks Kristjánssonar: Íslenska sjávarhætti I-V
frá 1980-6. Eins og það fjallar Orðfákur um mörg svið. Enginn tekur sér það í
hönd og les út í gegn. Tími slíkra rita hefur runnið sitt skeið fyrir fullt og allt,
hvort sem okkur líkar betur eða verr.
Kostur netvæðingar er að frekari vinnsla og þróun getur hafist eftir að rit
eru komin á netið. Þá er það sagt í vinnslu. Jafnvel geta áhugamenn tekið þátt
í útgáfu þess, leiðrétt og gert athugasemdir, sett inn viðbætur eins og þekkist
með wikipedia.org, það ómetanlega og ótrúlega uppsláttarrit á vefnum, þó ekki
sé það óaðfinnanlegt fremur en annað. Enda breiðist alfræðasafnið til margra
þjóða og tungumála, borið uppi af frjálsum framlögum.
Er sannarlega kominn tími til að gera vinnslu safnrita lýðræðislega, á sama
hátt og þjóðháttaskráningu Þjóðminjasafns og Orðabók Háskólans. Án þátt-
töku almennings og stuðnings stofnana væru slík verkefni dauðadæmd.
Hafa ber í huga að efni bókar eins og Orðfáks höfðar til annarra hópa en
nefndar stofnanir hafa hefðbundin samskipti við, svo sem hestamanna, áhuga-
manna um þjóðlegan fróðleik, íslenskra og erlendra.
Sé litið á útgáfu háskóla getur hvati til bókaútgáfu verið „árangur“ launa-
kerfa og hefur verið gagnrýnt innan aldargamals háskóla, án þess þó að hafi
verið í hámæli; þar til nýverið.
Gunnar Karlsson prófessor gaf í fyrra út merkilegt heimildarrit: Inngangur
að miðöldum. Er þetta fyrsta bindi af sjö sem hann vonar að sér endist aldur til
TMM_2_2009.indd 135 5/26/09 10:53:30 AM