Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Síða 6

6 TMM 2011 · 3
Stefán Jón Hafstein
Rányrkjubú
Það eru ekki margir 300 þúsund manna hópar í heiminum sem búa við
jafn mikinn auð og Íslendingar. Er þá átt við hópa sem mynda samfélag
sem stendur undir nafni. Stöku olíuríki skákar okkur í auði á mann;
þjóðartekjur eru hærri sums staðar annars staðar. Ef leitað er að félags-
heild sem hefur yfir vel afmörkuðu og nægu landrými að ráða, miklum
náttúruauðævum og gæðum í formi vatns, orku og menningarsögu sem
skapar samfélagsvitund, þá eru fáir jafn vel settir á jarðarkringlunni.
Enda hafa Íslendingar verið ofarlega á lista Sameinuðu þjóðanna yfir
ríki sem búa við mesta hagsæld, og jafnvel komist í efsta sæti. Samt
logar samfélagið stafna í milli. Þetta sundurlyndi ógnar velsæld Íslands.
Samfélagsgerðin gæti hrunið og Ísland orðið ríkislíki þar sem örfáir
útvaldir éta upp auðævi landsins. Í húfi eru gríðarlegir efnahagslegir og
menningarlegir hagsmunir að vel takist til við að endurreisa Ísland eftir
Hrunið og hið Nýja Ísland verði réttnefni.
Í þessari grein set ég fram tillögur að því hvernig megi skoða rætur
Hrunsins í stærra samhengi og frá víðara sjónarhorni en á andapolli
íslenskra stjórnmálaflokka hverju sinni. Ég er alls ekki sannfærður
um að rekja megi rætur Hrunsins til „nýfrjálshyggju“ á fyrsta áratug
nýrrar aldar eins og margir vilja.1 Ég er ekki heldur sannfærður um að
bankahrunið á Íslandi í október 2008 hafi einvörðungu verið óvilja verk
bankafúskara sem illu heilli komust yfir óhóflegt lánsfé erlendis, þótt það
sé birt ingar form Hrunsins ásamt vanhæfni þeirra stjórnmálamanna og
stofnana sem áttu að gæta almannahagsmuna. Rætur þess liggja dýpra.
Þá tel ég að margvísleg mistök vinstri manna og félagshyggjufólks á
árunum fyrir Hrun hafi átt sér mun lengri forsögu en bara í daðri við
„blairisma“ eins og núverandi formaður Samfylkingarinnar hefur látið
að liggja – og margir fleiri.2 Setja má fram þá tilgátu að Hrunið á Íslandi
hafi verið óumflýjanlegt, það sé bara söguleg tilviljun að það varð með