Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Síða 52

Ú l f h i l d u r D a g s d ó t t i r
52 TMM 2011 · 3
Morrinn – eða „vonarsnauður andi“
Komið var undir kvöld en það var ekkert farið að skyggja. Erlendur horfði út
um gluggann. Það myndi ekkert skyggja. Hann saknaði þess alltaf á sumrin.
Saknaði myrkursins. Þráði kalt næturmyrkur og djúpan vetur.2
Það kemur lesendum Arnaldar Indriðasonar ekkert á óvart að rann-
sóknarlögreglumaðurinn Erlendur Sveinsson kunni illa við sig í sumar-
birtunni, eða eins og segir í vísu Ólínu Jónasdóttur: „Fölnað hauður vel á
við / vonarsnauðan anda“.3 Erlendur er aðalsöguhetja flestra glæpasagna
Arnaldar Indriðasonar. Hinar aðalpersónurnar eru undirmenn hans og
teymi, Sigurður Óli og Elínborg. Veturinn er kjörsvæði Erlendar, hann
kann best við sig í myrkrinu og kuldanum sem einkennir velflestar
sagna Arnaldar, allt frá fyrstu síðu fyrstu skáldsögu hans: „Það var
frostkaldur janúar og nöturleikinn draup af voldugri byggingunni. Hún
stóð ein niðri við hafið, umkringd stórum og dimmum trjágarði.“4 Hér
er lýst geðsjúkrahúsi sem lítur út eins og fangelsi en þar hefst atburðarás
Sona duftsins (1997). Og eins og tilvitnunin gefur til kynna þá er kuld-
inn alltaf til staðar, ef hann ríkir ekki á hinu ytra sviði þá býr hann innra
með persónum, ekki síst Erlendi sjálfum. Reyndar ekki bara persónum:
lýsingin á nöturleika geðsjúkrahússins rímar við þá mynd sem dregin er
upp af samfélaginu í heild. Þetta stöðuga þema kulda og myrkurs hangir
svo saman við þá sýn sem birtist í verkum Arnaldar á íslenska glæpi:
[…] flest mál rannsóknarlögreglunnar snerust um algjöra smáglæpi. Mest var
um innbrot í sjoppur. Innbrot á skrifstofur. Tölvuþjófnaðir voru mjög í tísku.
Fjárdráttur starfsmanna í fyrirtækjum. Ömurlega óspennandi mál. Íslenskir
glæpamenn voru yfirhöfuð afar ómerkilegir […] Íslenskir morðingjar voru
fágætir og auðfundnir yfirleitt af því morð voru ekki framin af yfirlögðu ráði
heldur af slysni eða menn voru gripnir stundarbrjálæði.5
Þetta er ansi áhugaverð lýsing höfundar sem var þarna að stíga sín
fyrstu spor í glæpasagnaskrifum. Arnaldur átti eftir að endurtaka þessa
lýsingu á íslenskum glæpum, með tilbrigðum, í næstum hverri einustu
bók sinni en þær eru þegar þetta er skrifað árið 2011 orðnar 14 talsins.
Síðasta áratuginn hafa þær átt vísan stað efst á metsölulistum, auk þess
að afla höfundi fjölda erlendra aðdáenda og formlegra viðurkenninga.
Það er því ljóst að „ömurlega óspennandi mál“ á ekki sérlega vel við um
sögur Arnaldar en þó er hann þessari yfirlýsingu trúr því þau morðmál
sem hann fjallar um eru í flestum tilfellum einmitt eins og hann lýsir, og
það er oftar en ekki tilviljun sem ræður því að ekki kemst upp um þau