Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Síða 57

C o d u s c r i m i n a l u s : M a n n s h v ö r f o g g l æ p i r
TMM 2011 · 3 57
vondum veðrum og svo fundust skinin beinin eftir hundrað ár og hvarfið varð
að enn einni skemmtilegri draugasögu. Meira að segja Geirfinnsmálið hefur
ekki breytt því að neinu ráði. Við kippum okkur ekki mikið upp við mannshvörf
nema í undantekningartilvikum. Þau eru partur af íslenskum þjóðsögum.13
Auðvitað kemur í ljós að Erlendur hefur rétt fyrir sér, mannshvörf
tengjast oft og tíðum glæpum, eins og kemur strax í ljós í fyrstu bókinni
en þar er mannshvarf einn af lyklunum að lausninni. Frá og með
Grafarþögn verða mannshvörfin enn fyrirferðarmeiri, þar verður ljóst
að áhugi Erlendar er af persónulegum toga. Eftir þetta tengjast málin
æ meira persónulegum harmleik hans auk þess sem það verður ljósara
hversu mikil áhrif hvarf bróðurins hefur haft á hann. Í Röddinni er hinn
myrti fyrrverandi kórdrengur og barnastjarna sem aldrei náði að fóta sig
sem fullorðinn maður – „fraus“ svo að segja sem barn – og það, í bland
við kuldann sem ríkir í hótelherbergi Erlendar, verður til þess að hann
fer að hugsa um bróður sinn og dreymir hann meira að segja einu sinni
svo ljóslifandi að Erlendur er ekki viss nema um afturgöngu hafi verið
að ræða. Þó hið yfirnáttúrlega sé almennt ekki áberandi í sögunum og
Erlendur sé afar frábitinn öllu slíku, eins og fram kemur í Harðskafa,
tekur hið dulræna smám saman að ryðja sér meira til rúms þegar líður
á bókaflokkinn, með miðlum og tilheyrandi skilaboðum að handan, og
þannig tekst Arnaldi bæði að eiga kökuna og éta hana: hann ýtir undir
tilfinningu fyrir draugagangi án þess þó nokkurn tíma að staðfesta
slíkt – uns þetta nær hámarki í draumförum Erlendar í síðustu bókinni,
Furðuströndum, sem nálgast hreinræktaða reimleika.
Í Kleifarvatni sækir minningin um bróðurinn enn á Erlend en þar
snýst málið og rannsókn þess að miklu leyti um mannshvörf og í
Vetrarborginni, þar sem hinn myrti er hálf-taílenskur drengur, rifjast
bróðurmissirinn enn upp fyrir Erlendi. Í Harðskafa verður lesanda ljóst
að við svo búið má ekki standa, einkum eftir að miðill sem Erlendur
er að yfirheyra gefur í skyn að hann sjái eitthvað í kringum hann. Í
Grafarþögn rekst Erlendur óvart á miðil þegar hann heimsækir dóttur
sína á spítala. Sú grípur í hönd hans og biður hann að bíða og segir svo:
„Það er drengur í hríðinni“. Erlendur bregst hinn versti við og þá bætir
konan við: „Þú þarft ekkert að óttast […] Hann er sáttur. Hann er sáttur
við það sem gerðist. Það sem gerðist var engum að kenna.“14 Það er því
búið að leggja ákveðna línu strax snemma í bókunum. Í Harðskafa snýst
aðalmálið um mörk lífs og dauða, drauga fortíðar sem ásækja konu sem
virðist hafa hengt sig í sumarhúsi sínu á Þingvöllum en eiginmaður
hennar hafði sem ungur maður tekið þátt í tilraun til að deyða mann