Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Síða 58

Ú l f h i l d u r D a g s d ó t t i r
58 TMM 2011 · 3
með því að kæla hann niður svo hjartað stöðvaðist og lífga hann svo við
á ný. Meðfram því að Erlendur rannsakar þetta ætlaða sjálfsmorð tekur
hann upp tvö gömul mannshvarfsmál og leysir þau en þema bókarinnar
er í raun miklu frekar missir og sorg þeirra sem eftir lifa en glæpir.
Harðskafi endar á því að Erlendur fer austur á land – hverfur „í
kalda þokuna“ – og sá þráður er tekinn upp í Furðuströndum en þar er
Erlendur allan tímann á gömlum heimaslóðum, býr í rústum síns fyrra
heimilis og leitar ákaft að ummerkjum um bróður sinn. Samhliða, og
eins og fyrir tilviljun, fer hann að grúska í gamalli sögu af mannshvarfi
sem leiðir til dramatískrar niðurstöðu, ekki alveg óáþekkri málalykt-
unum í Grafarþögn. Furðustrandir marka því ákveðinn hápunkt á
sögunni um bróðurhvarfið. Þar rifjar Erlendur stöðugt upp minningar
frá bernsku sinni og sú sektarkennd sem liggur eins og rauður þráður í
gegnum bækurnar verður enn sterkari. Það er sektarkenndin sem hefur
mótað Erlend og gert hann að þessari mótsagnakenndu persónu en
hann kennir sér um hvarf bróðurins og seinna meir um fíkn og ólifnað
barna sinna. Jafnframt er skáldsagan lokakafli í leit og sjálfsásökunum
Erlendar en þar er gefið til kynna að hann finni að lokum líkamsleifar
bróður síns og leysi þar með í leiðinni sitt eigið „mál“.
Þessi aukna áhersla á hvarf bróðurins er líka í takt við breytingar
á persónu Erlendar. Í fyrstu tveimur bókunum, og jafnvel þeim tveim
næstu, er hann afar uppstökkur og reiðigjarn en eftir því sem á líður
virðist hann róast í skapinu og áherslan færist yfir á að skilgreina og
skynja það sem mótað hefur þennan sérstaka mann.
Glæpir?
„Þetta er ekki amerísk bíómynd,“ segir Erlendur við Sigurð Óla í Vetrar-
borginni.15 Þar er hann að ræða mannshvarf, eða réttara sagt konuhvarf,
og Sigurður Óli veltir því fyrir sér hvort konan hafi verið líftryggð.
Eins og fram hefur komið eru mannshvörf Erlendi hugleikin og þá
ekki síður hversu litla athygli þau hljóta: „Það var kenning hans að í
skjóli þessa skeytingaleysis væri hægur vandi að fremja glæp.“16 Manns-
hvarf er annað málanna sem er til umræðu í bókinni, en hún fjallar þó
aðallega um morð á hálf-taílenskum dreng. Rannsókn málsins hefur
óhjákvæmilega í för með sér úttekt á fjölmenningarsamfélaginu svokall-
aða, stöðu innflytjenda og viðhorfum til þeirra. Sögusviðið er Breiðholt,
en þar er að finna afar fjölbreytt samfélag fólks af ólíkum uppruna.
Þessi umfjöllun um sambúð innflytjenda og innfæddra í verkinu líkist
þó ekki í neinu amerískum bíómyndum og orð Erlendar eiga fullt eins