Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Page 112

Ó l a f u r Pá l l J ó n s s o n
112 TMM 2011 · 3
skiptir tvennt máli. Annars vegar hverjar þessar athafnir okkar eru og
hvaða afleiðingar þær hafa og hins vegar: ef í ljós kynni að koma að
þær hafi alvarlegar afleiðingar, hvort það geti talist vörn í málinu að
sambærilegar athafnir eru ekki bara viðteknar á Íslandi heldur beinlínis
landlægar um öll Vesturlönd.
I
Víkjum að fyrra atriðinu fyrst: Þessum hversdagslegu athöfnum og
þeim afleiðingum sem þær kunna að hafa. Kjarni málsins – alltjent sá
kjarni sem gerir það að siðferðilegu máli yfirleitt – er að hversdagslegar
athafnir okkar reiða sig á aðgang að gæðum sem eru í senn (i) sam-
eiginleg öllum jarðarbúum, (ii) af skornum skammti og (iii) ekki í eigu
neins. Þessi gæði eru andrúmsloftið, eða öllu heldur geta lofthjúpsins til
að taka við mengun án þess að vistkerfi jarðar verði fyrir verulegu tjóni.
Þessi gæði eru líka sjórinn sem súrnar hægt og bítandi en ákveðið.1 Nú er
það svo að mannkynið hefur þegar gengið verulega á þessi gæði – bæði
hefur miklu magni af koltvísýringi verið dælt út í andrúmsloftið síðan
iðnbyltingin hófst og á sama tíma hefur vistkerfum jarðar hrakað mjög
sem veldur því að geta lofthjúpsins til að taka við mengun er verulega
skert. Það flækir að vísu málið að lengi vel gerði fólk sér ekki grein fyrir
því hvert ástandið væri – hvorki að þanþol lofthjúpsins hefði minnkað
né hversu alvarlegar afleiðingarnar gætu orðið. En nú eru a.m.k. 10 ár
síðan nægjanleg gögn lágu fyrir til að sýna að ástand lofthjúpsins er ekki
gott og að það eru lifnaðarhættir fólks – einkum Vesturlandabúa – sem
valda þar mestu.2
(1) Það er réttlætiskrafa að sameiginlegum gæðum, sem eru í senn
mikilvæg og af skornum skammti, sé skipt jafnt. Með því að losa gróður-
húsalofttegundir reiðum við okkur á takmarkaða getu lofthjúpsins til að
vinna úr mengun, og því meira magn slíkra lofttegunda sem við losum,
því minna svigrúm er fyrir aðra til að losa gróðurhúsalofttegundir.
Staðreyndin er sú, að ef þessi við erum fólk á Vesturlöndum, þá höfum
við, í áranna rás, verið frekari á þessi gæði en hinar vanþróaðri þjóðir.
Og enn þann dag í dag tökum við til okkar miklu meira en okkar skerf.
Þegar við erum spurð, hvers vegna við gerum það, þá er svarið einfalt:
„Við þurfum á þessu að halda til að hjól atvinnulífsins haldi áfram
að snúast á fullum hraða.“ George W. Bush orðaði þetta með einkar
skýrum hætti þegar hann neitaði að taka þátt í Kyoto-samstarfinu.
Hann sagði einfaldlega: