Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Síða 123

Í s l a n d s v i n a m i n n s t
TMM 2011 · 3 123
hugsast getur; léleg orðabók getur valdið
óbætanlegum skaða“.
Annar vandi orðabóka er hve lítið
samræmi er í gerð þeirra. Hver höfund-
ur hefur gjarna sína eigin hentisemi
varðandi merkja- og táknanotkun og
aðrar praktískar lausnir; „það er eins og
hver maður þurfi að finna upp hjólið að
nýju“, fannst Valerij. Hann beitti sér
mjög fyrir því að ráðin yrði bót á þess-
um glundroða, en sú viðleitni hefur lít-
inn ávöxt borið5. Fólk sem þarf að nota
margar orðabækur verður að kunna nýtt
kerfi fyrir nánast hvert verk. Nú er það
ömurleg staðreynd að margir láta undir
höfuð leggjast að kynna sér leiðbeining-
ar fyrir nútímalegar orðabækur og fara
þannig á mis við margháttaðar upplýs-
ingar sem full þörf er á að hafa aðgang
að. Áðurnefnd skipulagsóreiða ýtir
undir þennan vansa, og eins það, að
uppfræðsla um notkun orðabóka er
nánast engin í skólum, og orðabóka-
fræði er lítið sem ekkert kennd í háskól-
um víðast hvar.
Að loknu námi hóf Valerij að kenna
norsku við Leningradháskóla, og hafa
nemendur hans getið sér einstaklega
gott orð fyrir staðgóða kunnáttu. Árið
1973 varð hann prófessor. Þegar Steblin-
Kamenskij lét af störfum sem forseti
Norðurlandadeildar 1978, tók Valerij við
og gegndi því starfi í 19 ár. Fram á síð-
ustu ár hélt hann þó áfram að kenna
fornnorrænu og skyld efni, við þau gat
hann ekki skilið.
Fyrsta utanlandsferð Valerijs var til
Noregs 1966, en þá hafði hann kennt
norsku á háskólastigi í 15 ár! Í sömu ferð
heimsótti hann Ísland, kom m.a. til
Akureyrar. Íslensku kennari við MA fór
með honum í kynnisferð um Eyjafjörð.
„Þú ætlar að messa yfir okkur á morg-
un,“ sagði sá því að til stóð að Valerij
rabbaði um íslensk fræði í Sovét-
ríkjunum. „Já, ef þið hafið langlundar-
geð til að hlusta á mig“, svaraði Valerij
að bragði. Kennaranum fannst mikið til
um þetta svar útlendings sem aldrei
hafði áður til Íslands komið.
Í Noregi hitti Valerij í fyrsta sinn
náfænku sína, dóttur föðursystur sinnar
sem hafði gifst til Noregs. Yfir því var
vitaskuld vandlega þagað eystra. En þau
þóttust vita að njósnað hefði verið um
þennan fund, og það hafi valdið því að
20 ár liðu þar til Valerij fékk næst leyfi
til utanferðar. Þurfti perestrojku til. Á
þessu kyrrsetutímabili vann hann að
höfuðverki sínu, stórri rússnesk-norskri
orðabók sem kom út í Rússlandi 1987,
eins og fyrr er getið, en hefur síðan verið
gefin út aftur þrásinnis í Noregi sem og
stór norsk-rússnesk orðabók sem kom
fyrst út 2003 og hann var aðalritstjóri
fyrir.
Valerij Berkov hefur ritað og birt
ókjör af fræðilegum tímaritsgreinum
eins og fyrr er nefnt. Einnig samdi hann
kennslugögn fyrir nemendur í norræn-
um málum og almennum málvísindum.
En auk fræðaiðkana var Valerij afkasta-
mikill þýðandi, bæði af norsku og
íslensku. Þegar Rússar lesa Njáls sögu,
er það m.a. honum að þakka.
Víkjum nú aftur að Íslandsferð hans
árið 1966. Heim kominn skrifaði hann
merka grein um kynni sín af landi og
þjóð. Hún birtist í því frjálslynda tíma-
riti „Novyj mir“ 1968 undir heitinu
„Ísland hið hveralausa“ (Islandija – bez
gejzerov). Með þessari nafngift vildi
hann hafna klisjukenndum lýsingum
ferðamannabæklinga og þess háttar þar
sem eldur og ís, fjöll, firðir og firnindi
eru aðaluppistaðan.
Hann skrifaði um fólk.
Það er skemmst frá því að segja að
fólkið á Fróni fær afar góða einkunn hjá
Valerij.
Landið er harðbýlt og hrjóstrugt að