Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 5

TMM 2012 · 1 5
Salvör Nordal
„… raunveruleg lýðræðisleg
umræða hefur aldrei
farið fram …“1
Um endurskoðun stjórnarskrárinnar
og störf stjórnlagaráðs
Með lögum um stjórnlagaþing sem samþykkt voru af Alþingi vorið 2010
var mörkuð nýstárleg leið við endurskoðun stjórnarskrárinnar.2 Þjóð-
fundur og kosningar til stjórnlagaþings veittu almenningi aðkomu að
endurskoðuninni með beinum hætti auk þess sem áhersla var lögð á opin
og gegnsæ vinnubrögð. Ferli endurskoðunarinnar var því ætlað að skapa
lýðræðislega umræðu um helstu álitaefni stjórnarskrárinnar. Í þessari
grein er ekki ætlunin að fjalla um einstök viðfangsefni stjórnlagaráðs
heldur beina sjónum frekar að umgjörð endurskoðunarinnar og mikil-
vægi þess að niðurstöður stjórnlagráðs séu skoðaðar í samhengi við
skýrslu stjórnlaganefndar og hugmyndir sem fram komu á þjóðfundi.
Þá verður fjallað um þá spurningu hvort nægileg lýðræðisleg umræða
hafi farið fram um stjórnarskrána.
Tilraunir til endurskoðunar
Allt frá lýðveldisstofnun hefur heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar
staðið fyrir dyrum. Raunar hefur talsverður hluti hennar verið endur-
skoðaður í gegnum tíðina, s.s. kaflinn um Alþingi, kosningakerfið og
mannréttindakaflinn. Að auki hafa a.m.k tvær heildstæðar endur-
skoðunartillögur verið lagðar fram. Sú fyrri var kynnt af Bjarna
Benediktssyni 1953, en hann leiddi endurskoðunarnefnd sem ekki náði
samkomulagi, og sú síðari var lögð fram á Alþingi 1983 af þáverandi for-
sætisráðherra Gunnari Thoroddsen. Í báðum tilfellum voru tillögurnar
afrakstur áralangra nefndastarfa, sem báðum lauk án sameiginlegrar