Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 129

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 1 129
ingaböndum sem síst gátu talist gæfuleg
manni með sjálfstæðan höfundarmetn-
að“ (120).
Ekki get ég fallist á þetta. Ritun ævi-
sögunnar tekur ekkert frá Elíasi sem
höfundi – annað en tíma, ekki svo ýkja
mikinn. Elías virðist ekki hafa lagt neitt
til textans sem heitið geti, ekki breytt
neinu af því sem Þórður kom með til
hans til skráningar. Að auki hefst ritun
þess texta sem gefið var nafnið „Menn
er máttur“ ekki fyrr en 1961 – á sjöunda
áratugnum. Hitt má svo vel telja líklegt,
að Þórður hafi með frekri afskiptasemi
af högum Elíasar haft drjúg lamandi
áhrif á sjálfstraust hans til ritverka. Um
þetta stríð tilfærir Þorsteinn bréf sem
ganga á milli meistara og lærisveins á
árunum 1950–1952. Í þeim neytir Þórð-
ur allra bragða í leik sínum með
heimtufrekju, lof og last. Sem fyrr segir
reynir hann miskunnarlaust að rjúfa
tengsli Elíasar við kvenfólk. Meira en
svo: hann þreytist ekki á að útlista hve
lélegir og ómerkilegir svo til allir menn
séu sem Elías umgengst, svo aumir
reyndar að Þórður geti varla verið
þekktur fyrir að þekkja mann sem er í
svo ömurlegum félagsskap. Um leið eys
hann Elías lofi sem ástmann; eitt dæmi
af mörgum er „þú ert í mínum augum
besti, fegursti og yndislegasti elskhugi
heimsins“ (144). Á hinn bóginn gerir
Þórður margoft lítið úr Elíasi sjálfum –
fyrir ætt og uppruna, menntunarskort,
drykkjuskap, skort á hugrekki til að
bjóða almenningsálitinu byrginn. Á
einum stað segir karlinn: „Allt sem heit-
ir bókmenntaleg eða listræn menning er
þér óeðlilegt og fjandsamlegt“ (165).
Hitt gæti verið verst, hve lítið hann gerir
úr Elíasi sem rithöfundi – en hann er
um þetta leyti að vinna sinn besta sigur
með Vögguvísu og hefur gefið út alls
fimm bækur á stuttum tíma. Þórður
lætur til dæmis eins og hann geri Elíasi
mikinn greiða með því að taka við
bókum hans: „Ég skal þiggja einhverja
af bókum þínum þegar ég hefi faðmað
þig þúsund sinnum með góðum
árangri“. Og í bréfi til vinar Elíasar sem
hann hlaut að sjá segir Þórður: „Er
nokkur sanngirni í því að ætlast til að
að ég, sem svo að segja frá barnsaldri
hefi notið þess besta og fullkomnasta
sem til er í listum og bókmenntum, fari
nú á gamalsaldri að eyða tíma í að lesa
bækur óþroskaðra og lítt menntaðra
unglinga?“ (133).
Stundum slær Þórður í aðra sálma,
mildar dóma sína, segir t.d. að hann geri
sér grein fyrir eigin frekju og yfirgangi
og að hann hafi sjálfur alltaf verið í
miklu betri aðstöðu en Elías til að
„bjóða þjóðfélaginu byrginn og sýna
almenningsálitinu fyrirlitningu“ (142).
Og þegar Elías skrifar söguna frægu um
hann sjálfan – þá er það vitanlega mesta
snilldarbók sem, sett hefur verið saman
síðan Immanúel Kant leið! En sama er:
þetta er, þegar á heildina er litið, hin
versta meðferð. Og hún kemur ofan í
kaldar orðsendingar frá öðrum áhrifa-
manni í lífi Elíasar – útgefanda hans
Ragnari í Smára. Ragnar hefur, eins og
Þorsteinn rekur ítarlega, skrifað skjól-
stæðingi sínum, ungum og efnilegum
rithöfundi, fýlubréf þar sem hann fer
háðulegum orðum um tvær skáldsögur
hans – og er önnur Vögguvísa sem
Ragnar áttar sig bersýnilega ekkert á.
Ragnar gengur svo langt í lítilsvirðing-
unni að tala um að kannski ætti Elías að
koma sér í kynni við útgefanda sem ekki
gefur út bækur til að selja öðrum „held-
ur lætur gera þær handa sjálfum sér eins
og málverk sem enginn utan eigandinn
fær nokkurntíma augum litið“ ( 95).
Samt er enn engan bilbug á Elíasi að
finna. Hann heldur áfram ótrauður og
lýkur fyrra bindi hinnar stóru skáldsögu
sinnar, Sóleyjarsögu, sem út kemur