Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 138

D ó m a r u m b æ k u r
138 TMM 2012 · 1
ara valda var heldur aldrei í Alþingis-
húsinu heldur í stjórnarráðshúsinu.
Þeim mun undarlegri er sú árátta að
ráðast stöðugt á vesalings Alþingishúsið
að ekki sé minnst á það að brjóta glugga
í Dómkirkjunni.
Þorsteinn Magnússon sýnir fram á að
frumvörpum var meira og meira breytt í
meðförum alþingis. Í tíð viðreisnar-
stjórnarinnar var 46% mála breytt en nú
– 2007–2008 – var 73% mála breytt. Að
vísu gefa þessar tölur ekki rétta mynd af
veruleikanum eftir að við gengum í EES
því að EES-málunum er yfirleitt lítið
breytt og þau eru afgreidd á færibandi.
Þau eru liðlega fimmtungur allra þing-
mála sem afgreidd eru núorðið. Breyt-
ingin frá viðreisnarstjórnartímanum er
því meiri en þessar tölur gefa til kynna.
Það er umhugsunarvert að af 1536
frumvörpum sem urðu að lögum á
þingunum 1992–2005 áttu 333 lög bein-
an eða óbeinan uppruna í ESB eða nærri
22% allrar lagsetningar.
Meiri harka í þinghaldinu – af
hverju?
Það sem hefur svo breyst eftir hrun er
það að miklu meiri harka hefur færst í
meðferð allra mála á alþingi. Þannig
voru um 70% allra laga afgreidd sam-
hljóða fyrir hrun og 90% þingsályktana.
Nú eru átakamálin um helmingur allra
þingmála; hlutfall samkomulagsmála
komið niður fyrir 50 prósent.
Ástæðurnar fyrir harðari átökum
geta reyndar verið margþættar. Í fyrsta
lagi er það hrunið og áhrif þess á alla
umræðu. Í öðru lagi sú staðreynd að nú
situr í fyrsta sinn raunveruleg vinstri
stjórn á Íslandi og hinir flokkarnir eru
að sjálfsögðu óánægðir með það. Fram-
sóknarflokkurinn og/eða Sjálfstæðis-
flokkurinn réðu nefnilega forsætisráð-
herrum Íslands í 82 ár – 1927 til 2009 –
eins og Stefanía Óskarsdóttir bendir á.
En í þriðja lagi held ég að ástæðan fyrir
meiri hörku sé sú að breytingar á þing-
sköpum eftir 1991 spana upp átök þar
sem menn skipuleggja andsvör sólar-
hringa fram í tímann við ræðum sem
ekki hafa einu sinni verið hugsaðar og
þar sem sami maðurinn getur verið
annar hver ræðumaður svo lengi sem
hann/hún nennir.
Virðing fyrir þingræði fer eftir
völdum
Vald flokkanna hefur ennfremur
minnkað almennt eftir 1980 með opnu
prófkjörunum. Opnu prófkjörin þar
sem annarra flokka fólk tekur þátt í
stórum stíl hefur veikt flokkana og gert
félagsstarf þeirra meira og minna inni-
haldslaust.
Nú er reyndar verið að gera tillögur
um að landið verði eitt kjördæmi. Það
mun enn draga úr vægi flokkanna en
auka vald leiðtoga þeirra. Ástæðan er sú
að þá verður erfiðara fyrir þá sem
óþekkir teljast í f lokkunum að safna liði
til framboðs. Í annan stað er nú lagt til
að ráðherrar fari af þingi um leið og þeir
taka ráðherrasæti. Það mun líka auka
vald flokksleiðtoganna því þeir velja þá
utanþingsmenn frekar til að setjast í
ráðherrastóla. Þessi tillaga sem hver étur
eftir öðrum rakalaust veikir því þing-
ræðið enn frekar. En þessi tillaga myndi
í framkvæmd veikja ríkisstjórnina sem
framkvæmdavald því tækni-ráðherrun-
um yrði stjórnað af flokksleiðtogunum
frá þinginu. Utanþingsráðherrarnir
hefðu nefnilega ekkert pólitískt bakland
– nema flokksleiðtogana sem veldu þá.
Athyglisvert er að sjá hjá Þorsteini
yfirlit yfir klofning úr þingflokkum.
Það hefur gerst í tuttugu og eitt skipti;
aðeins tvisvar er þetta úr Sjálfstæðis-
flokknum. Er það ekki athyglisvert? Það
er það vissulega. Það sýnir að hagsmun-
irnir sem binda Sjálfstæðisflokkinn