Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 133

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 1 133
Soffía Auður Birgisdóttir
Að grafa leynigöng
milli veruleika
og drauma
Eiríkur Guðmundsson. Sýrópsmáninn.
Bjartur 2010, 232 bls.
Eiríkur Guðmundsson lýsti skáldsögu
sinni Sýrópsmánanum sem „tilfinn-
ingalegri rannsóknarskýrslu“ í viðtali
við Morgunblaðið 10. nóvember 2010.
Lýsingin kallar fram ýmis konar hug-
renningatengsl, en fyrst og fremst við
hina frægu Rannsóknarskýrslu Alþingis
eins og til var ætlast. Skýrslan sú var
gefin út á 2000 síðum í níu bindum í
mars, eða um hálfu ári áður en skáld-
sagan kom út. Rannsóknarskýrsla
Alþingis fór óðara í fyrsta sæti á met-
sölulista íslenskra bóka og í ágúst sama
ár trónaði hún enn á toppnum yfir sölu-
hæstu bækur ársins (sló meira að segja
við Póstkortamorðum þeirra James
Patter son og Lizu Marklund). Í henni er
gerð „tilraun til að rannsaka og útskýra
aðdraganda og orsök falls íslensku
bankanna árið 2008“, eins og sagði í
kynningu, og hefur hún fengið heitið
„Íslendinga sögur hinar síðari“ hjá
hinum alræmdu „gárungum“. Því má
halda því fram að í Sýrópsmánanum
geri Eiríkur tilraun til rannsaka og
útskýra aðdraganda og orsök þess til-
finningalega (á)falls sem fólgið er í skip-
broti ástarsambands. Það er að minnsta
kosti einn gildasti þráðurinn sem rekja
má sig eftir í bók hans, sem hlaut til-
nefningu til Menningarverðlauna DV
snemma árs 2011.
Tenging Eiríks við „hrunið“ er ekki
út í bláinn. Sýrópsmáninn gerist meðal
annars í Reykjavík á okkar dögum og
yfir borgina hefur lagst einkennileg
„þoka“: „Í útvarpinu voru stöðugar
fréttir af þokunni. Stundum var því
haldið fram að hún lægi í makindum
yfir landinu öllu. Að heilu firðirnir
væru horfnir“ (34). Þokan gleypir menn,
hús, landslag og hluti en við höfnina er
verið að byggja „Spiladós“ úr gleri. Þessi
táknmynd hrunsins minnir á aðra
íslenska skáldsögu sem kom út 2009;
Gæsku Eiríks Arnar Norðdahls, þar sem
eldar loga í Esjunni og reykinn leggur
yfir borgina og skæðir sandstormar
geisa. Það er reyndar tilvalið að bera
þessar tvær skáldsögur saman sem
„hrunskýrslur“ og inn í þann saman-
burð mætti draga fleiri íslenskar skáld-
sögur frá síðustu árum, til að mynda
Konur Steinars Braga (2008) og Banks-
ter Guðmundar Ólafssonar (2009). Af
nýútkomnum skáldsögum eru einnig að
minnsta kosti tvær sem taka mætti með
í þennan samanburð, Mannorð eftir
Bjarna Bjarnasonar og Hálendi eftir
Steinar Braga. Allar þessar sögur gerast í
gjörningaþokunni sem legið hefur yfir
Íslandi frá hausti 2008 – eða aðdraganda
hennar – og gaman er að sjá á hversu
ólíkan hátt höfundarnir nálgast efnið.
Kannski má segja að Guðmundur Ólafs-
son standi næst hinni „raunsæju“ frá-
sögn; Eiríkur Örn velur leið hins ærsla-
fengna karnívalíska skops, Steinar Bragi
slær sterkan hryllingstón, Bjarni Bjarna-
son vekur upp spurningar um siðferði
og æru (með ívafi fantasíu, eins og
reyndar fleiri) en stíll Eiríks Guð-
mundssonar er ljóðrænn, brotakenndur
(á köflum) og vinnur stöðugt með vís-
anir og textatengsl.
En eigi Sýrópsmáninn í óbeinu sam-
tali við aðrar íslenskar samtímaskáld-
sögur á hann stöðugt í beinu samtali við
erlenda bókmenntatexta. Heimur sögu-
manns er samslunginn heimi bók-