Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 116

D ó m a r u m b æ k u r
116 TMM 2012 · 1
vernd almennt sem fram fór á sama
tíma og þeir eru að komast til þroska.
Hér fara sem sagt forgörðum mörg
tækifæri til að binda saman myndlistina
og þjóðfélagsmyndina á hverjum tíma.
Val á myndefni í listasögu er ábyrgð-
arhluti. Í því felst mat á listamönnunum,
mikilvægi þeirra er mælt í fjölda mynda,
stærð þeirra og staðsetningu í textanum,
jafnvel aldri myndanna sem verða fyrir
valinu. Með ítrekaðri notkun sömu
myndanna er búin til stöðluð og einsleit
mynd af ferli listamanna, og sé einungis
vísað til eldri mynda þeirra er sömuleið-
is gefið í skyn að nýrri verk þeirra standi
þeim ekki á sporði. Ekki skal sett út á þá
ákvörðun aðstandenda nýju listasög-
unnar að styðjast fyrst og fremst við
myndir í Listasafni Íslands, og fylla upp
í eyður með myndum úr öðrum opin-
berum söfnum og einkasöfnum. Að því
er sjálfsagt hagræði fyrir útgefendur. En
þá verða aðstandendur ritsins að vera
bæði sjálfum sér samkvæmir og meðvit-
aðir um þá ábyrgð sem hér er vísað til.
Allt of oft eru áratuga gamlar myndir
notaðar í frásögnum af listamönnum
sem enn eru í fullu fjöri, svo að stund-
um er ekki samræmi milli texta og
mynda. Jafn oft er teflt fram sömu
myndum listamanna og notaðar hafa
verið í ótal bókum og sýningarskrám,
þannig er hamrað á því rétt eina ferðina
að þetta séu markverðustu myndir lista-
mannanna sem í hlut eiga. Gott dæmi
eru myndir Þorvalds Skúlasonar í bók-
inni. Ekki skal dregin í efa sérþekking
þeirra sem staðið hafa að innkaupum
verka til safnanna, en við vitum öll að
þessi kaup hafa oftsinnis markast af tak-
mörkuðum fjárráðum þeirra og ýmiss
konar sérhagsmunagæslu. Við þekkjum
smekk Jónasar frá Hriflu sem einna
fyrstur keypti listaverk fyrir þjóðina,
áhugaleysi Selmu Jónsdóttur um verk
margra yngri listamanna og sérstök
áhugamál síðari safnstjóra, bæði í Lista-
safni Íslands og Listasafni Reykjavíkur.
Því hefðu aðstandendur nýju listasög-
unnar átt að taka myndaval til sérstakr-
ar skoðunar, leita út fyrir söfnin í ríkara
mæli en hér er gert og kappkosta að tefla
saman bæði þekktum myndum og
myndum sem varpa nýju ljósi á lista-
mennina. Loks hefðu þeir mátt bæta
fyrir gamlar vanrækslusyndir safnanna
gagnvart ýmsum starfandi listamönnum
með því að láta ljósmynda nýjustu verk
þeirra til notkunar í bókinni.
Íslenskir útlendingar
Þeir sem látið hafa ljós sitt skína um
nýju listasöguna eru nánast allir sam-
mála um að mestur skavanki á henni sé
fimmta bindið, þar sem frásögnin er
teygð til nútíðar. Við það fer forgörðum
sú krítíska fjarlægð sem bæði höfundar
– og sjálf sagan – þurfa á að halda.
Bókin breytist úr sögulegu yfirliti í yfir-
borðskennt kynningarrit um fjölda
listamanna sem margir hverjir eru ekki
enn komnir til fulls þroska. Þá stöndum
við meðal annars frammi fyrir því hlá-
lega misræmi að klukkutíma gjörningur
skuli fá meira rými í umfjölluninni en
gjörvallt ævistarf hefðbundins lista-
manns. Sennilega hefði verið skynsam-
legast að endurskrifa bæði fjórða og
fimmta bindið, steypa þeim saman í eitt
og láta staðar numið fyrir síðustu alda-
mót.
Í fimmta bindi er aukinheldur eins og
brokkgeng ritstjórnin hafi farið verulega
úr böndunum. Skrif höfundanna fjög-
urra eru misjöfn að gæðum, t.d. er kafl-
inn um nýja málverkið býsna klisju-
kenndur og uppfullur með orðaleppa
(listamenn eru ýmist að „fylla“ eða
„tæma“ málverkið, eins og nokkurs
konar bensínafgreiðslumenn), kafli með
upptalningu um handverk og gallerí á
áttunda áratugnum er morandi í rang-