Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 18

E i n a r M á r G u ð m u n d s s o n
18 TMM 2012 · 1
Við Bragi höfðum komið þarna áður. Þremur vikum fyrr. Það var
ástæðan fyrir því að við vorum komnir þarna aftur. Nú vorum við tveir
í hlutverki skáldanna. Í hitt skiptið vorum við fleiri. Það var 1. desember
árið 1994 á sjálfan fullveldisdaginn árið sem lýðveldið varð fimmtugt.
Því var boðað til bókmenntadagskrár á Vellinum, þeirrar fyrstu frá því
að herstöðvarsamningurinn var undirritaður árið 1951. Hún var til
marks um endalok kalda stríðsins. Það þótti aldrei menningarlegt að
stíga fæti inn fyrir þröskuld herstöðvarinnar og því síður að hernaðar-
yfirvöld hefðu áhuga á menningu okkar eyjarskeggja.
„Þetta eru breyttir tímar,“ sagði Sigurður A. Magnússon rithöf-
undur og baráttumaður. Hann var elstur í hópnum og hélt einskonar
hátíðarræðu. „Síðast þegar ég kom hingað var ég handtekinn. Nú stend
ég hér og tala um íslenskar bókmenntir.“ Hermennirnir klöppuðu
fyrir Sigurði. Við gerðum það líka. Allir klöppuðu fyrir Sigurði. Já, svo
sannarlega lifðum við í breyttum heimi þar sem allt virtist horfa til betri
vegar.
***
Dagskráin gekk alveg prýðilega. Bæði íslenska sjónvarpið og það
ameríska voru mætt á staðinn og á eftir voru tekin við okkur viðtöl. Ég
ræddi við amerískan sjónvarpsmann, ungan dökkhærðan mann í hvítri
nylonskyrtu. Greindur og myndarlegur piltur sem vildi vita allt um
viðhorfin til herstöðvarinnar, um samband Íslands og Bandaríkjanna.
Ég rakti það í hreinskilni augnabliksins og talaði um áhrif íslenskra
fornsagna á bandaríska rithöfunda og kvikmyndir og áhrif bandarískra
rithöfunda á okkur og okkar bókmenntir. Ég nefndi þjóðir sem byggja
sjálfsmynd sína á landnámi og skyldleikann með hetjum íslenskra forn-
sagna og amerískra kúrekamynda. Ég sagði honum líka frá frændum
mínum sem sigldu með farskipum og færðu mér hljómplötur með
Jefferson Airplane, Grateful Dead og Frank Zappa og nefndi nokkra
af þeim bandarísku höfundum sem mér eru hugleiknir einsog Sinclair
Lewis, John Steinbeck og William Faulkner. Ég gleymdi ekki Bob Dylan
eða Brautigan eða Vonnegut en kom ekki nærri því öllum að.
Að dagskrá lokinni fórum við í Herforingjaklúbbinn. Þar var rólegt,
örfáir hermenn, en meirihluti gesta voru íslenskir lögregluþjónar í pílu-
kasti. Á meðan einn henti pílum drukku hinir bjór. Mér skildist að þetta
væri liður í riðlakeppni á milli lögregluembætta á höfuðborgarsvæðinu
og lögregluembættisins á Keflavíkurflugvelli, en þegar ég spurði hver
staðan væri lyftu lögregluþjónarnir glösum og hlógu.
Pílukastið var augljóst yfirvarp og ekkert annað en afsökun til að