Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Side 85

M y n d a s ö g u u n d u r í M ú m í n d a l
TMM 2012 · 2 85
Myndasögurnar sýna ennfremur hversu framsækinn myndasöguhöf­
undur Tove hefur verið. Hún gerir ýmiskonar tilraunir með formið og þá sér­
staklega hvað varðar notkun rammans, en á þeim tíma var dagblaðastrípan
orðin nokkuð staðlað fyrirbæri í útliti og yfirbragði: 1–4 rammar í röð (oftast
þó 3), yfirleitt skipulega fram settir, innan skýrra markalína. Tove ruglar
fyrst og fremst í markalínunum og notar iðulega hluti úr umhverfinu til að
skilja á milli rammanna, sem eykur á vitund um formið. Lars átti svo eftir
að taka þessar tilraunir til að brjóta niður ‚fjórða vegginn’ enn lengra, en í
einni af fyrstu sögum hans eru múmínálfarnir orðnir uppteknir af frægð
sinni og leggja mikið á sig við að gera skemmtilega sögu úr lífi sínu. Að þessu
leyti minna sögurnar á þekkt verk frá fyrstu árum dagblaðamyndasögunnar
í Bandaríkjunum, en þá voru einmitt gerðar heilmiklar tilraunir með form
og framsetningu myndasagna.4 Smádýrið í fyrstu strípunni er gott dæmi
um hvernig Tove ýtti aðeins við skynjun lesandans, en hún notar iðulega
ýmis smádýr sem einskonar fulltrúa lesenda; þau fylgjast með uppátækjum
múmínfjölskyldunnar, undrast, óttast og gleðjast og endurspegla þannig
það sem gerist. Í einni sögunni verður eitt dýrið afar áhyggjufullt, það þarf
að fara í brúðkaup og getur því ekki sinnt hlutverki sínu og fær frænda sinn
í staðinn. Sá stendur sig afar vel og er jafnvel enn kvikari. Einstaka sinnum
fá þessi smádýr sjálfstæð hlutverk, en yfirleitt virðist múmínfjölskyldan ekki
taka mikið eftir þeim.
Allt er þetta þó ákaflega léttleikandi og gleðigildi sagnanna er ósvikið.
Húmor Jansson nýtur sín ekki síður þegar hún fær að skrifa fyrir eldri
lesendur og deilir óhikað á samfélagið – og múmínálfana sjálfa, sem hér
eru ekki alveg eins saklausir og ljúfir og í bókunum. Eða réttara sagt,
sakleysi þeirra og ljúfleiki er hér sýndur í nýju ljósi. Í grein sem birt er aftast
í fyrstu fimm bindunum heldur Alisia Grace Chase því fram að heimur
múmínálfanna í myndasögunum sé innblásinn af uppvexti Tove í fjölskyldu
afar frjálslyndra bóhema og listamanna ásamt vinahópi þeirra.5 Hjálpsemi
múmínfjölskyldunnar nær fáránlegum hæðum (einu sinni taka þau að sér
heilan dýragarð) og góðviljinn umbreytist í átakafælni á háu stigi, sem
sömuleiðis kemur fjölskyldumeðlimum í stöðug vandræði. Þannig er gert
góðlátlegt grín einmitt að þeim þáttum sem allir elska og dá. Hégómleikinn