Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Blaðsíða 110

Ó l a f u r G u ð s t e i n n K r i s t j á n s s o n
110 TMM 2012 · 2
daginn […] sem er eins spennandi og ævintýraferðalag annars staðar“
(Broder. 2011). 3 Einkar vandræðalegt við þessa bók er hve margar villur
hana prýða.
Ein Jahr in Island: Tina Bauer býr, líkt og titill bókarinnar gefur til kynna,
eitt ár á Íslandi og er bókinni skipt upp eftir mánuðunum. Hún vinnur á
Kjarvalsstöðum, fær kennitölu, ferðast um landið, kynnist innfæddum og
venjum þeirra, kynnist þýskum karlmanni, keppist við að læra tunguna
og íslenska sjálfa sig sem mest hún má. Allir Íslendingar eru í augum
hennar meira og minna „verrückt“ eða brjálaðir, afslappaðir eða kærulausir,
tengjast náttúrunni sterkum böndum, eru skapandi og framkvæmdaglaðir
og „næstum því sérhver Íslendingur spilar á að minnsta kosti eitt hljóð­
færi og flestir þeirra geta sungið afbragðsvel. Sannkallað undur!“ (Bauer
2011: 57).4 Auk þess er tæpt á frjálslyndu fjölskyldumynstri eyjaskeggja. Já,
og álfar og víkingar skjóta ósjaldan upp kollinum. Sjálfri sér lýsir hún sem
áætlunarglaðri manneskju og telur það jafnframt eitt af megineinkennum
landa sinna.
Wo Elfen noch helfen: Árið 2003 fær Andrea Walter styrk til að starfa hjá
íslensku dagblaði og heldur til eyjunnar í norðri sem hún veit ekki mikið um.
Fljótlega áttar hún sig þó á að þetta eyríki er ekkert minna en meiriháttar,
hvort heldur sem er náttúran eða íbúarnir og er hvort tveggja frjótt og
gefandi. Bókinni er skipt í tvo hluta; fyrir og eftir fjármálakreppuna og
kemst hún að því að í íslenska sálargrunninum hafa ekki orðið ýkja mikil
umskipti eftir fallið. Hlutunum tveimur er skipt upp í kafla þar sem drepið er
á ýmsum þemum eins og íslensku hnossgæti – og auðvitað álfum. Einnig er
fjallað um venjulega Íslendinga á borð við Hallbjörn Hjartarson, Jón Gnarr,
Árna Johnsen og Bobby Fischer. Ísland er nefnilega land þar sem Björk Guð­
mundsdóttir „er fullkomlega venjuleg manneskja“. (Walter 2011: 67).5
Hinn dæmigerði Íslendingur er sannarlega fjölmörgum jákvæðum eigin­
leikum gæddur og er að auki, samkvæmt bókahöfundum, einstaklega
sveigjanlegur, „[elskar] efstastig lýsingarorða“6 (Broder 2011: 76), ávallt
reiðubúinn til að hrinda sérhverri hugmynd í framkvæmd, hefur ótal mörg
járn í eldinum (bæði hvað atvinnu og áhugamál varðar), upptekinn af fjöl­
skyldu sinni og stoltur af uppruna sínum. Og þó draga megi upp almenna
mynd af lundarfari landans þá er hver og einn samt einstakur í sinni röð;
enginn er „nóbodý“ á klakanum.
En hvernig verður þessi Íslandsmynd til?
Ævintýri og framandleiki hafa löngum tengst fjarlægum eyjum og finnast
þess fjölmörg dæmi í bókmenntunum. Má í því sambandi benda á Ódysseifs-
kviðu Hómers og Útópíu Thomasar More frá 1516. Og því meiri sem fjar­
lægðin er frá upphafsreit, miðjunni, þeim mun líklegra er að af staðnum