Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Síða 130
Á d r e p u r
130 TMM 2012 · 2
síðar varð raunar áhrifamaður í Alþýðu
bandalaginu og formaður flokksfélags
ins í Reykjavík? Vekja verður athygli á
því, að Árni þagði áratugum saman um
hvort tveggja, að Guðmundur hefði
verið flugumaður Stasi og að reynt hefði
verið að fá hann sjálfan til njósna fyrir
erlent ríki. Minntist hann ekki á hið síð
ara opinberlega fyrr en í útvarpsþætti
árið 1980. En Árni þagði ekki aðeins,
heldur varði jafnvel Berlínarmúrinn á
fundum, eins og ég vík að síðar.
Fjórða dæmið eru eftirfarandi orð,
sem Árni hefur eftir mér: „Miðstjórn
austurþýska flokksins veitti aftur
íslenskum námsmönnum fjárstyrk og
fararleyfi til Hamborgar fyrir bæjar og
sveitarstjórnarkosningar 1962. Þá voru
[…] þau Árni Björnsson og Vilborg
Harðardóttir í Greifswald.“ Síðan segir
Árni: „Við Vilborg fórum til Kaup
mannahafnar að kjósa og greiddum
ferðina sjálf, enda vorum við ekki náms
menn.“
Á þetta að vera leiðrétting? Hér
breytir Árni merkingu með því að fella
út texta. Í heild sinni hljóðar þessi texti
svo: „Þá voru íslenskir kjósendur í Aust
urÞýskalandi taldir nítján, flestir í
Leipzig, þar á meðal Franz Adolf Gísla
son, Ingimar Jónsson og Hjörleifur
Guttormsson. Guðmundur Ágústsson
var þá í Berlín og þau Árni Björnsson og
Vilborg Harðardóttir í Greifswald.“
Ég fullyrti ekkert um, að þau Árni og
Vilborg hefðu þegið styrk af austur
þýsku stjórninni til að fara að kjósa í
Hamborg, heldur taldi ég upp þá
íslensku kjósendur í AusturÞýskalandi,
sem Sósíalistaflokkurinn vissi um. En
vissulega er það saga til næsta bæjar, að
nokkrir íslenskir stúdentar hafi tekið
við fjárstyrk frá erlendu einræðisríki til
að kjósa í kosningum á Íslandi.
„Góðar“ greinar um
Berlínarmúrinn
Fimmta „villan“ eru þessi orð mín um
SÍA, Sósíalistafélag Íslendinga austan
tjalds: „Framhaldsstofnfundur var hald
inn í Reykjavík 2.–3. ágúst 1958. Á
meðal þeirra, sem störfuðu eitthvað í
SÍA næstu ár voru […] Árni Björnsson,
Vilborg Harðardóttir, Ólafur Hanni
balsson og Þorgeir Þorgeirsson í Tékkó
slóvakíu.“ Þetta „leiðréttir“ Árni svo:
„Við Vilborg fluttumst heim frá Tékkó
slóvakíu haustið 1957.“
Þau Árni og Vilborg störfuðu líklega
ekki í SÍA, á meðan þau dvöldust í
Tékkóslóvakíu 1956–1957, þótt samtökin
væru þá að myndast í AusturÞýska
landi. Hér er hins vegar aðalatriðið, að
þau höfðu verið í Tékkóslóvakíu. Sam
kvæmt reglum SÍA gátu menn orðið
félagar, hefðu þeir stundað nám í ein
hverju austantjaldslandanna. Þau hjónin
störfuðu bæði í SÍA. Þau eru til dæmis
bæði skráð í Íslandsdeild SÍA í skýrslu
um 18. þing Æskulýðsfylkingarinnar
1959.
Árni Björnsson sótti einnig aðalfund
SÍA í AusturÞýskalandi 28. desember
1961. Kommúnistastjórnin þar hafði
skömmu áður reist Berlínarmúrinn og
Guðmundur Ágústsson skrifað í Þjóð-
viljann greinar því til stuðnings. Árni
sagði samkvæmt fundargerð (sem er eitt
af SÍAskjölunum), að greinar Guð
mundar hefðu um sumt verið barnaleg
ar, til dæmis það, að vöruframboð hefði
aukist í AusturÞýskalandi, eftir að
múrinn reis, en greinarnar hefðu engu
að síður verið „góðar og heppilegar“.
Fróðlegt er einnig í þessu viðfangi að
lesa það, sem þáverandi kona Árna, Vil
borg Harðardóttir, sagði miklu síðar, í
viðtali við Þjóðviljann 25. október 1983:
„[V]ið SÍAfólkið, sem verið höfðum
lengri eða skemmri tíma í AusturEvr
ópu og höfðum orðið fyrir miklum von