Tímarit Máls og menningar - 01.03.2013, Blaðsíða 9

G e t u r þ ú s t a ð i ð í v e g i f y r i r f r a m f ö r u m ?
TMM 2013 · 1 9
Obama komst að orði þegar hann tilkynnti að þotunni yrði flogið í fyrsta
sinn á alþjóðlegum degi jarðarinnar.12
Og til að svekkja þá sem nú standa æstir upp og halda því fram að staða
framleiðandans sé hlutlaus, óháð notkun kaupandans, eru eyðileggjandi
áhrif álframleiðslunnar miklu dýpri og víðtækari. Þau ná langt út fyrir
vængjaþyt orrustuflugvélanna og hefjast löngu áður en sprengjan lendir á
skotmarki sínu.
Menningarlegt þjóðarmorð
Það flytur okkur til Indlands þar sem tröllaukin iðnvæðing á sér nú stað í
nafni framfara. Og þó að hún færi vissulega byr undir báða hagvaxtarvængi
indverska ríkisins og þyngi um leið fjársekki yfirþjóðlegra málmafyrirtækja,
hefur hún á sama tíma slík áhrif á samfélög frumbyggja að fölsun væri að
kalla það annað en menningarlegt þjóðarmorð. Í þágu námugraftar og
byggingar hverrar verksmiðjunnar á fætur annarri, er fólk flutt með valdi af
búsvæðum sínum og þar með kippt úr félagslegu samhengi sínu – láréttum
samfélagsstrúktúrum reistum á hugmyndum sem ekki rúmast innan hins
lóðrétt skipulagða, iðnvædda, vestræna kapítalisma. Það er rekið burt úr lífi
sínu og flutt nauðungarflutningum inn í stórborgir þar sem hlutskipti þess
umsnýst á svipstundu. Skyndilega er það statt á botni stigveldis sem stuttu
áður átti hvorki sæti í hugsun þess né efnislegum veruleika.
„Þjóðarmorð þýðir að drepa (caedo á latínu) fólk, kynstofn eða þjóðflokk
(genus),“ útskýra Felix Padel og Samarendra Das:
Við athugun á því sem fólst í þjóðarmorðunum á ættbálkum Ameríku, er augljóst að
morðin voru á tveimur stigum: útrýming á einstaklingum og menningu. Frásagnir
frá þessum tímum herma að innfæddir íbúar Ameríku vildu margir frekar deyja
en að lifa af án lands og menningar. Stefna Bandaríkjanna frá og með síðari hluta
nítjándu aldar var að taka yfir umráðasvæði ættbálkanna og koma eftirlifandi með-
limum þeirra fyrir á verndarsvæðum þar sem þeir gátu ekki lengur framfleytt sér
sjálfir.13
Til viðbótar við uppbrot og eyðingu samfélagsstrúktúra felst menningarlegt
þjóðarmorð í því hvernig skaðleg umhverfisáhrif verkefna sem unnin eru í
nafni framfara – báxítgröftur og álvinnsla í tilfelli Kond-ættbálkanna sem
Padel og Das starfa með og fjalla um í skrifum sínum – eru af slíkri stærðar-
gráðu að heilu landsvæðin þurrkast upp og verða fullkomlega óræktanleg í
komandi framtíð. Fótunum er þannig gjörsamlega kippt undan frumbyggj-
unum sem þýðir að:
Frá sjónarhóli frumbyggja ættu öll þessi verkefni líklega að heita nauðungarflutn-
ingar – orðið framfarir virkar sem yfirvarp og stangast á við reynslu þeirra. Stærstur
hluti hins ritaða máls [um verkefnin] bætir gráu ofan í svart með því að smækka fólk
niður í „þá sem bolað hefur verið í burtu“ og sársauka þess niður í greiningu sem