Tímarit Máls og menningar - 01.03.2013, Blaðsíða 135

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2013 · 1 135
líkindum – upphaflega sprottið upp af
sambræðingi af sögulegum atburðum,
munnmælum og öðrum textum.
Hugmyndin um einn tiltekinn og
nafngreindan höfund Njálu byggir að
sjálfsögðu á því að um „höfundarverk“
sé að ræða en margir fræðimenn hallast
hins vegar að því að höfundarhugtak
nútímans eigi varla við þegar rætt sé um
fornbókmenntir. Og þá fylgir sú skoðun
að slíkur hafi að líkindum verið skiln-
ingur þeirra sem „settu“ verkin „saman“
á sínum tíma og þess vegna ekki hvarfl-
að að þeim að skrá nöfn sín á bókfellið
enda bækurnar, samkvæmt þessum
skilningi, einhvers konar samvinna
manna sem störfuðu saman í ritsmiðju.
Í greininni í Skírni hendir Einar Kára-
son gaman að slíkum skilningi og kallar
það kenningu um „að það hafi verið
sjálf þjóðin sem hafi smám saman náð
slíkri leikni í sagnaritun að frá henni
hafi farið að streyma snilldarverk“.5 Í
Skáldi rís Einar Kárason einnig af miklu
kappi gegn slíkum skilningi á vinnu
þeirra sem rituðu bókmenntir á Íslandi
á miðöldum, hann skoðar miðalda-
skáldið með augum nútímamanna og
kannski sérstaklega með augum kollega;
hann umgengst Sturlu Þórðarson eins
og samtímamann – enda er sá yfirlýstur
tilgangur hans „með þessum skrifum“.6
Reyndar má alveg halda því fram að
mynd Einars af skáldinu Sturlu sé frekar
í ætt við rómantík nítjándu aldar en
samtímann; til að mynda er lögð mikil
áhersla á snilligáfu skáldsins. Ég gæti
trúað að þessi rómantíska sýn Einars á
skáldið fari fyrir brjóstið á ýmsum þeim
sem stunda fræðilegar rannsóknir á
íslenskum miðaldabókmenntum og ekki
eru tilbúnir til að fallast á kenningarnar
um höfund Njálu og ýmissa fleiri
Íslendingasagna sem settar eru fram í
þessu lokabindi Sturlunga sögu Kára-
sonar.
II
Í Skáldi segir frá utanför Sturlu Þórðar-
sonar árið 1276 en hann hafði verið
kallaður á konungsfund til Noregs, mjög
í mót sínum vilja. Skip hans brotnar við
Færeyjar þar sem hann er nauðbeygður
til að dvelja vetrarlangt ásamt fylgdar-
mönnum sínum þremur, Þorvarði Þór-
arinssonar Austfjarðagoða, Hrafni
Oddssyni lækni og Þórði Narfasyni
aðstoðarmanni skáldsins og lærlingi í
ritlist. Í Færeyjum leggst Sturla upp á
gestgjafa sína í Kirkjubæ í Færeyjum í
fylleríi og þunglyndi og á hann sækja
svartagalls hugsanir um hina blóði
drifnu vargöld sem hann hefur lifað á
Íslandi. Skáldið er að því komið að
drekka sig í hel en nær áttum þegar það
fer að blaða í skinnhandritum sínum,
lesa úr Heimskringlu fyrir Færeyinga og
fær aðstöðu til að vinna að sagnaritun.
Sturla hefst handa við að rita Færeyinga
sögu og lýkur verkinu á fáum vikum í
híbýlum Gríms, konungsbónda í
Kirkjubæ. Að því loknu heldur hann til
Þórshafnar og heldur áfram að semja þá
bók sem hann var að skrifa þegar boðin
um utanför bárust frá Noregskóngi;
Íslendinga bók. Skipreikaveturinn reyn-
ist skáldinu því drjúgur og næsta vor
kemst Sturla til Noregs þar sem hann
dvelur annan vetur við að rita sögu
Magnúsar konungs lagabætis og nýtur
mikillar hylli í konungsgarði. Þegar
Sturla kemst loks heim aftur til Íslands
úr hinni nauðugu utanför tekur hann
enn til við ritstörf og fær hugmyndina
að sínu mesta verki; Brennu-Njáls sögu
skrifar hann á sínum efri árum í Fagur-
ey þar sem hann að sögulokum andast
árið 1284 sjötugur að aldri. Fleiri sögur
eignar Einar Kárason Sturlu Þórðarsyni
í Skáldi, Grettis sögu og Fóstbræðra
sögu, auk þess sem hann eignar bróður
Sturlu, Ólafi hvítaskáldi, Laxdæla sögu.
Líkt og í Óvinafagnaði og Ofsa bygg-