Tímarit Máls og menningar - 01.03.2013, Blaðsíða 87

Vi n n u m m i n n a : S t y t t u m v i n n u d a g i n n
TMM 2013 · 1 87
32 Kolbeinn H. Stefánsson (2008). Sjá einnig Kolbeinn H. Stefánsson og Þóra Kristín Þórsdóttir
(2010).
33 Kolbeinn H. Stefánsson (2008). – Einnig voru könnuð áhrif heimilis og fjölskyldu á vinnu.
Spurt var um hvort fjölskyldulíf hefði truflað vinnu og um 10% tóku undir að það hefði gerst
nokkrum sinnum í mánuði eða oftar. Svipað hlutfall var sammála því að heimilisstörf hefðu
truflað vinnuna. Ísland kom hér aftur illa út í samanburði við önnur lönd.
34 Kolbeinn H. Stefánsson (2008) dregur svipaða ályktun.
35 Þess ber að geta að könnun var gerð árið 2010 á truflun á heimilislífi á Íslandi af völdum vinnu.
Niðurstaðan var lík þeirri sem kynnt var hér að framan þó að tölurnar hefðu eitthvað breyst
(Kolbeinn H. Stefánsson og Þóra Kristín Þórsdóttir, 2010).
Hér má einnig benda á að umfang vinnunnar fyrir hrun var mögulega enn meira en í dag, þar
með talið árið 2005 þegar könnunin var gerð, eins og kemur fram annars staðar í ritgerðinni.
36 Hagstofa Íslands (2011).
37 Í reynd er það þó þannig að þeir sem vinna fullan vinnudag, vinna að meðaltali um 45 stundir
á viku, en ekki 40 stundir, sjá Hagstofu Íslands (2011).
38 Ef laun yrðu hækkuð samhliða styttingu vinnudagsins, er ekki víst að röksemdafærslan
haldi. Það ylti þó á því hvort og hversu mikið framleiðni fyrirtækjanna ykist og hversu mikil
launahækkunin yrði. Sjá Bosch og Lehndorff (2001).
39 Hagfræðingar segja oft að þeir sem komi fram með hugmyndir áþekkar þeim sem hér hafa
verið settar fram geri ráð fyrir nokkrum forsendum sem séu ósannar. Í því felist rökvilla. Þessir
hagfræðingar eiga það til að slengja fram þessari fullyrðingu án nánari röksemdafærslu. Þeim
sem hyggjast mótmæla með röksemdum sem slíkum, er vinsamlegast bent á að lesa Walker
(2000, 2007) en einnig Bosch og Lehndorff (2001).
40 Um það, sjá Bosch og Lehndorff (2001) og Walker (2000, 2007).
41 Kolbeinn H. Stefánsson (2008).
42 Kolbeinn H. Stefánsson (2008).
43 Benda má á að í lífsgæðavísitölu Sameinuðu þjóðanna (Human Development Index) hefur
Ísland verið ofarlega (með mikil lífsgæði) í alllangan tíma – árið 2011 var Ísland í 14. sæti. Vísi-
talan er reiknuð fyrir næstum 200 lönd á jörðinni (United Nations Development Programme,
2011). Þessi vísitala er ekki gallalaus, en gefur ágæta hugmynd um lífsgæði.
44 Hér má þó ekki gleyma fólki sem á um sárt að binda í kjölfar hrunsins og öryrkjum sem margir
búa við slæm kjör.
45 Sjá Schor (1991).
46 Þetta er ekkert grín. Sumir ganga enn lengra, og segja að í framtíðinni verði allir atvinnulausir.
Sjá Gorz (1978/1980).
47 Stefán Ólafsson og Kolbeinn Stefánsson (2005), kafli XVI.
48 Schor (1991), Bosch og Lehndorff (2001).
49 Líkt og kom fram í fyrri hluta, lið c), þá gætu sum fyrirtæki þurft að taka á sig kostnað vegna
nýráðninga. Önnur fyrirtæki gætu mögulega aukið framleiðsluna, fyrir minni kostnað og
vegna aukinnar eftirspurnar myndu þau geta ráðið fleira fólk án þess að auka kostnað (sjá
nánari skýringar í Bosch og Lehndorff, 2011). Ómögulegt er að segja til um hve mörg þessi
fyrirtæki yrðu í hvoru tilfellinu. Þetta er áhætta sem atvinnurekendur þyrftu að taka, enda er
það áhætta sem gjarnan er notuð til að réttlæta arð til eigenda fyrirtækja.
Hér er rétt að segja nokkur orð um þjónustufyrirtækin, sem eru mjög fyrirferðarmikil í
hagkerfi Íslands, en um 70% vinnandi fólks vinna í þjónustustörfum. Í fyrri kafla, hluta c),
var gengið út frá því að fyrirtæki geti afkastað álíka miklu fyrir styttingu og eftir, með því að
endurskipuleggja vinnuna. Þetta gæti síður átt við um fyrirtæki sem sinna fyrst og fremst þjón-
ustu, vegna þess að mörg störf innan slíkra fyrirtækja felast í því að vinna verk svo til jafnóðum
og eftirspurnin á sér stað – þ.e. á skömmum tíma, nokkrum mínútum jafnvel, eftir að hennar
verður vart og hvenær sú eftirspurn á sér stað er mjög háð viðskiptavinum fyrirtækisins, en
viðskiptavinir verða varla endurskipulagðir. Dæmi um þetta eru t.d. bakarí, bókabúðir og
ýmislegt í þeim dúr. Þetta þýðir að þjónustufyrirtækin gætu oft þurft að beita öðrum aðferðum
til að tryggja að reksturinn yrði fyrir sem minnstum áhrifum af völdum skemmri vinnudags.
Hér skulu nefndar nokkrar leiðir: a) vaktir séu endurskipulagðar, starfsfólki fækkað á tímum
þegar lítil viðskipti eiga sér stað; b) að stytta opnunartíma og fá viðskiptavini til að eiga við-