Tímarit Máls og menningar - 01.03.2013, Blaðsíða 25

S í ð u s t u d a g a r G ú m m í -Ta r z a n s
TMM 2013 · 1 25
þess þurfti maður helst að vera geðveikur til að geta skrifað almennilega fyrir
börn. Furðulegar kenjar barna, eins og að heimta að grænt tré væri dregið
inn í stofu um miðjan vetur, voru til vitnis um það hversu klikkuð börn gátu
verið. Þau gátu meira að segja líka verið ill.
Ole var á móti siðavöndum barnabókum fyrri kynslóða þar sem einfaldar
myndir góðs og ills voru dregnar upp. En hann var varla byrjaður á þessu
uppgjöri þegar sósíalrealismi áttunda áratugarins knúði dyra með tals-
verðum þunga. Í umfjöllun um barnabókmenntir á þessum árum féllu
gjarnan gullkorn á borð við: „Góð barnabók spyr pólitískra spurninga og
gefur sósíalísk svör.“
Ole var í sjálfu sér ekki á móti pólitískum bókum en stjórnmál voru í hans
huga ekki vafstur þingflokka heldur það að taka persónulega afstöðu í hverju
máli fyrir sig. Það yrði að sýna veruleikann frá öllum hliðum. Hann upplifði
sig strax þarna – og kannski alla tíð – sem utangarðsmann, utan við straum
pólitískrar rétthugsunar.
Þegar Ole var spurður um ferlið við að skrifa bók sagðist hann ekki skrifa
fyrir börn heldur sjálfan sig, hann gæti ekki annað. Hann hefði engan áhuga
á að skrifa fyrir fullorðna. Tilurð bókar lýsti hann þannig að hann teiknaði
og skrifaði samhliða. Ósjálfrátt krot og krass varð að karakterum og sögum.
Þegar hann sæti við að teikna eða skrifa væri eins og hann sæti við brunn
draumanna; væri heppnin með honum gat hann veitt þaðan brot úr sínu upp-
runalega sjálfi og ef þessi brot voru lögð saman gat hann séð hver hann var í
raun og veru. Á þessu má sjá að sögurnar komu ekki auðveldlega til hans.
Picasso hafði kennt Ole að snúa veröldinni á haus til að komast nær kjarn-
anum og tæma sig, skrifa þangað til engin hugmynd var eftir í kollinum. Til
Hemingways sótti hann þá hugmynd að textinn væri eins og ísjaki, undir
yfirborðinu leyndist hafsjór upplýsinga. Í fljótu bragði virtist texti hans vera
ótrúlega einfaldur en að baki lá margra mánaða yfirlega. Galdurinn fólst í því
að einfalda og þétta textann án þess að þynna út söguna. Ef textinn spann-
aði fimmtíu síður hafði hann skrifað tíu sinnum meira og öll ónauðsynleg
orð verið skorin burt. Burt skyldi glæsileiki, skraut og kaldhæðni sem börn
skildu ekkert í.
Gullkálfur Gyldendal
Áttundi áratugurinn var gullöld danskra barnabókmennta, ekki síst af því
að dönsku bókasöfnin voru í miklum vexti og keyptu mikið af nýútkomnum
bókum.
Þess vegna varð Ole Lund Kirkegaard fljótlega einn af gullkálfum for-
lagsins Gyldendal sem vildi skiljanlega hamra járnið meðan það var heitt og
lagði hart að honum að dæla út hugmyndum að nýjum bókum. Gyldendal
fékk sitt og gott betur. Bók eftir Ole Lund Kirkegaard seldist jafnan í 5–6000
eintökum í fyrsta upplagi, síðan fylgdu stöðugar endurprentanir árin á eftir.