Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Side 119

„ H a g i ð y ð u r a ð h æ t t i f ö r u m a n n a“
TMM 2015 · 3 119
Pico della Mirandola hafði kennt að guð hafi skapað manninn síðastan í sköpunar-
verkinu til þess að hann mætti þekkja lögmál alheimsins, elska fegurðina í því sem
var skapað, dást að mikilleika þess. Og manninum var gefið frelsi viljans og hjartans.
Skaparinn hafði sagt við Adam: Þig hef ég í miðjan heiminn niður sett að auðveldlegar
megir þú augum skoða og allt það sjá sem þar býr. Hvorugi hef ég þig himneskan
skaptan né ið heldur jarðneskan, ei dauðlegan né ódauðlegan alleinasta svo að frjáls
sér þú að uppvaxa í þér sjálfum og yfir sjálfan þig að stíga. Sökkva mátt þú niður í
dýrsins mynd, og þó nýr fæðast aftur til líkingar hins guðlega …67
Pico della Mirandola fór um tvítugt til Parísar sem þá var höfuðvígi
aristótelískrar skólaspeki. Í kjölfarið fór hugur hans að beinast að samþætt-
ingu allrar speki og helstu trúarbragða og það var af þeim sökum að hann
dró saman og lagði fram 900 tesur úr ólíkustu áttum sem hann hugðist verja.
Með þessum 900 tillögum taldi hann að sætta mætti heimspeki fornaldar og
miðalda, kristinn sið, múslímskan og gyðingdóm. En páfinn Innocensíus
VIII. hafði aðrar hugmyndir og lagði bann við þessari uppákomu eftir að
tesurnar höfðu verið prentaðar árið 1486 og þeim dreift. Síðar gaf hann út
tilskipun um að allt prentað upplag skyldi brennt.68
Það sem átti að verða formáli að þessari miklu vörn eða málþingi er ræða
sú sem á ensku kallast Oration on the Dignity of Man og er það einn víðles-
nasti og mest tilvitnaði texti endurreisnarinnar.69 Og eins og Thor þá hefur
Pico trú á manninum, enda ræða hans einskonar stefnuyfirlýsing húman-
isma endurreisnarinnar. Sá húmanismi sem Pico boðaði var auðmjúkur þó
að maðurinn væri þar hlaðinn lofi, en þessi húmanismi var einnig fullur af
tvíhyggju þar sem manninum var skipað í virðingarstöðu næstum á eftir
englum Guðs.
Það sem er einna athyglisverðast í tilvitnuninni hér að ofan er sú staðreynd
að í raun lýsir Pico manneskju sem er kastað út í heiminn og á að bjarga sér
þar sjálf, líkt og manneskjan sem Blaise Pascal og Heidegger greina frá – og
manneskjan sem Thor skoðar og segir okkur frá hvernig farnast í baráttu
sinni við heiminn.
Í manninum búa bæði vondir og góðir eðlisþættir og skilja má að það
sé undir honum sjálfum komið hvernig hann spili úr því sem er að finna
í alheimi. Hann er hvorki dauðlegur né ódauðlegur, hvorki himneskur
né jarðneskur. Hinn frjálsi vilji getur leitt okkur í niðurlægingu og alið á
dýrseðlinu í okkur en hann getur líka hafið okkur hátt og gert okkur líkust
englum.
Pico taldi frelsi undan valdboði manna og trúarlegum kreddum nauð-
syn legt til að einstaklingurinn gæti þroskað þann guðlega neista sem byggi
í hverjum manni og leitað fullnustu í guðdómnum, en að því taldi Pico að
hver maður ætti að keppa.70
Það er einmitt þessi neisti sem er vakinn hjá Thor Vilhjálmssyni í Assisi og
það er þessi neisti, kannski það sem stundum er kallað lífsneisti og skorti svo
sannarlega ekki hjá Thor, sem kveikir þá hugmynd höfundarins að skrifa sig