Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Síða 132

Á d r e pa
132 TMM 2015 · 3
þriðja lagi; tapast svo ekki talsvert af
módernískri hugmyndafræði og marg-
brotinni greiningu Ásgerðar Búadóttur
á samsetningu og „áferð“ íslenskrar
náttúru þegar veft hennar, Vúlkan, 1980
– staðsett í „niður“-deild –, er ætlað að
eiga orðastað á jafnréttisgrundvelli við
póstkort, plötuumslög og frímerki?
Fleiri dæmi mætti tilgreina.
Fyrst við erum á annað borð stödd í
„niður“-deild verður einnig að segjast að
þar er ekki einu sinni jafnræði með ljós-
myndaefninu innbyrðis, því hluti af því
efni er upprunalega fjölfaldað til dreif-
ingar í prentmiðlum og á hljómplötum,
„áreiðanleiki“ þess er því ekki hinn
sami og „stakra“ ljósmyndaverka allt um
kring, eins og Walter Benjamin minnti
okkur á forðum daga.
Deildaskiptingin „inn“, „upp“, „út“ og
svo framvegis er ekki alltaf hjálpleg.
„Aftur og aftur“ heitir deild á sýning-
unni, grundvölluð á þeirri stóru stað-
hæfingu að „listasagan (sé) lengst af
saga endurtekninga“. Hér er „endur-
tekning“ svo opið og sértækt hugtak að
það er nánast merkingarlaust. Endur-
tekning hvers? Hugmynda, viðhorfa,
forma, lita eða myndefnis? Í reynd er
verið að nota hugtakið til að tengja
saman epli og appelsínur, eina ferðina
enn: nær sjálfvirka endurtekningu tein-
ungsins í skreyti og handverki fram eftir
öldum og síðan ýmiss konar ferlis-og
fjölföldunarhugmyndir nútímalista-
manna. Vitaskuld eru ákveðin sjónræn
tengsl milli Jónsbókarhandritanna sem
prýða myrkvaðan sal á jarðhæð, og Vísi-
rósa (1994) Bjarna Þórarinssonar á
veggnum við hliðina, en markmið höf-
unda eru gjörólík. Enda 600 ár á milli
þeirra. Skipta markmiðin minna máli
en yfirborðsleg líkindi verkanna? Þau
líkindi eru ekki einu sinni fyrir hendi í
vídeóverkum Ragnars Kjartanssonar og
Hildar Bjarnadóttur, síbyljum sem virð-
ast notaðar til að „poppa upp“ arfleifð-
ina og veita höfundunum um leið braut-
argengi innan hennar.
Óreiða tilverunnar
Aðeins á einum stað í húsinu, í sérstöku
galleríi á efri hæð, fær myndverk að vera
í friði fyrir áreiti frá heimildarefni og
handverki. Þar getur að líta nýlegt
myndbandsverk eftir Steinu Vasulka,
sem er eins konar prívatferðalag hennar
sjálfrar um títtnefndan „íslenskan
myndheim“. Hér er um að ræða eins
konar sífletti á fornu íslensku handriti í
eigu Árnastofnunar, meðan listakonan
filmar það, „feidar “ út og inn, skeytir
saman og býr til „lúppu“ úr afrakstrin-
um. Út úr þessu kemur dægilegt sjónar-
spil í myrkvaðri stofu, hvar áhorfendur
geta setið í þægilegum sófum. En sem
myndverk stendur þessi hylling handrit-
anna langt að baki margbrotnum nátt-
úrutengdum verkum listakonunnar frá
fyrri tíð; minnir helst á kynningarefni
fyrir ferðamenn.
Ljóst er að hugmyndalega séð er Sjón-
arhorn að mestu reist á brauðfótum. En
til er aðferð til að hafa ánægju af sýn-
ingunni, nefnilega að taka markmið
hennar og kaflaskiptingar ekki of alvar-
lega né heldur tilraunir til að gæða
hversdagshluti allra handa merkingum
og heimildarvæða myndlist. Þess í stað
ættu áhorfendur að nálgast hana með
sama hugarfari og menn gerðu Wunder-
kammer miðalda, tilviljunarkennd
furðusöfn stórhöfðingja, þar sem ægði
öllu saman: undarlegum fyrirbærum úr
náttúrunni, myndverkum, forngripum,
sögulegum minjagripum, jarteiknum,
skrautmunum, alþýðulist og fundnum
hlutum. Í sjálfum sér endurspegluðu
þessi furðusöfn einungis óreiðu óflokk-
aðrar tilveru og ímyndunarafl ( og ríki-
dæmi) hvers safnara, hvers tilgangur var
fyrst og fremst að vekja undrun, aðdáun