Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Side 16

L a r s L ö n n r o t h
16 TMM 2016 · 2
eftirmann sinn, myndi deyja skyndilega. Á hinn bóginn segir Sigurður að
hann kæri sig eiginlega ekki um prófessorsstólinn. Sækist hann eftir honum
geri hann það mest föður síns vegna (16/8).
Í raun og veru er ætlast til þess að Sigurður leggi stund á heimspeki í
Oxford, það er skilyrðið fyrir Hannesar Árnasonar-styrknum. En heim-
spekin sem Sigurður les – og segir Nönnu oft frá í bréfum – er ekki sú aka-
demíska heimspeki sem um þessar mundir er kennd við Oxford eða Cam-
bridge. Hina stóru ensku rökgreiningarheimspekinga – til dæmis G.E.Moore
og Bertrand Russell – virðist hann ekki hafa reynt að ná neinu sambandi
við. Það sem vekur áhuga Sigurðar er fremur einhvers konar „lífspeki“ eða
praktísk einstaklingssálfræði sem fjallar um það hvernig maður eigi að
lifa lífi sínu, styrkja sálarkrafta sína og verða betri og vitrari manneskja.
Lærifeðurnir sem hann velur sér á þessu sviði eru, fyrir utan hans gamla
meistara Renan, menn eins og Daninn Ludvig Feilberg (Om størst Udbytte
af Sjælsevner) og Bandaríkjamaðurinn William James (Varieties of Religious
Experience). Af bréfunum má skilja að hann lifi býsna einmanalegu lífi utan
við akademískar kreðsur og að hann reyni að komast til botns í lífi sínu með
því að skrifta fyrir Nönnu.
Í bréfi frá 11/11 1917 skrifar hann þannig að hann hafi nú fullorðnast og
fengið betri yfirsýn um lífið. Hann gerir sér grein fyrir því að Nanna hefur
átt erfitt. Óþolinmæðin er einn af göllum hans. Undir áhrifum Ludvigs Feil-
bergs vill hann í framtíðinni leggja meiri áherslu á sjálfstjórn og sjálfsfórn.
Hann stefnir að þroska sálarinnar í fjórum þrepum. Fyrsta þrepið felst í að
ná stjórn á sjálfum sér, annað í að víkka út eigið sjálf þannig að það rúmi
menningu og annað fólk, það þriðja í að yfirvinna eigin takmarkanir með
sjálfsfórn, það fjórða í að gefa sig heildinni á vald og verða eitt með heims-
sálinni. Kannski getur hann náð fyrsta þrepinu þennan vetur og öðru
þrepinu eftir um það bil 8 ár. Það sem hann á ólifað mun hann stefna að
þriðja þrepinu og að lokum einnig reyna að ná því fjórða.
Nokkru seinna, þann 8/1 1918, skrifar hann Nönnu að hún eigi ekki að
vorkenna honum heldur eigi hún sjálf að lesa Feilberg. Hann sé orðinn
sterkari, rólyndari, hafi unnið persónulegan sigur. Efnisleg markmið í anda
Hjalmars Söderbergs finnast honum ómerkileg. Nú hefur hann líka kynnst
tvítugri konu sem er fögur sál, píanóleikari, hefur lesið allar merkustu
bókmenntir á frönsku, ensku, ítölsku, en er samt náttúrubarn. Hann er þó
ekki ástfanginn, fullyrðir hann, þetta snýst um aðdáun, platónska dýrkun.
Hugsjónirnir hefja hann yfir lágkúruna. Það er greinilegt að Sigurði finnst
hann hafa orðið fyrir umbreytingu um veturinn, næstum trúarlegri. Hinn
ástríðufulli elskhugi frá 1913 er orðinn platónskur.
Nokkru seinna, þann 18/1, víkur hann aftur að ólíkum verkefnum sínum
sem hafa breyst mikið síðan um sumarið. Skáldsöguna nefnir hann ekki, ef
til vill hefur hann hætt við hana. Þess í stað vinnur hann að ritgerðum um
íslenska menningu – efni sem seinna þróast yfir í bókina Íslenzk menning