Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1956, Qupperneq 194
19S6
192
Fyrr og nú.
Nú skal athugað nokkuð, hvort stað-
izt fái fullyrðing frumvarpshöfundar,
að sú kyrrstaða hafi ráðið um skipan
yfirstjórnar heilbrigðismála hér á
landi í allt að fimm áratugi, að land-
læknir sé enn sem fyrr þar einn lækna
faglegur ráðunautur og forsjármaður.
Til sanns vegar má færa, að fyrir
um það bil hálfri öld hafi lítið farið
fyrir öðrum læknisfróðum ráðunaut-
um við hlið ríkisstjórnarinnar, þegar
um heilbrigðismál var sýslað, en land-
lækni, enda þótt ofmælt sé, að hann
hafi þá fremur en nú haft nokkra ein-
okunaraðstöðu um ráðin. Vitaskuld
var þess þá þegar nokkur kostur, til
aukins öryggis og tryggingar, að
kveðja til aðra sérfróða ráðunauta,
þegar rikisstjórninni þótti landlæknir
sér elcki einhlítur eða landlæknir sjálf-
ur veik sér undan að standa einn uppi
til ábyrgðar, enda mun auðgert að
finna dæmi þess þá, eins og jafnan
síðan, að svo hafi verið gert.
En mikil er sú breyting, sem orðið
hefur á síðustu tæpum fimmtíu árum
um aðstöðu heilbrigðisstjórnar til að
verða sér úti um ráð og fulltingi marg-
vislega sérfróðra lækna, þegar af þeirri
ástæðu, hve sérhæfingu íslenzkra
lækna hefur fleygt fram á þessu tima-
bili, en meðfram fyrir það, hve mjög
hefur fjölgað þeim sérfróðu læknum,
sem ríkið hefur beinlinis i þjónustu
sinni og við þá sýslu, sem varðar land-
ið í heild. En það eru óskráð lög og
yfirleitt algerlega óþarft, að skráð séu,
að sérhver slíkur embættismaður er
ríkisvaldinu á hverjum tima tiltæk-
ur til ráðuneytis um hvert það mál-
efni og hverja þá framkvæmd, sem
sérgrein hans og sýslu varðar, enda
óspart notað af forsjármönnum allra
greina ríkisvaldsins, en vel sennilega
af engum fremur en yfirstjórn heil-
brigðismála, sem auk þess hefur látið
lögfesta eða tryggt á annan hátt fasta
skipan ráðsþjónustu og forsjár sér-
fróðra aðila, lækna og annarra, í til-
teknum greinum.
Rifjum nú upp, að fyrir „hartnær
hálfri öld“ var ekki til að dreifa auk
landlæknis öðrum læknum í ríkisþjón-
ustu, sem varðaði landið i heild, en
hinum fáu kennurum læknaskólans, og'
af þeim var aðeins einn sem slikur
fastur embættismaður, þá lækni holds-
veikraspítalans í Laugarnesi og loks
nýskipuðum lækni geðveikrahælisins
á Kleppi. Berum þetta síðan saman
við samsvarandi starfslið heilbrigðis-
þjónustu sjálfs ríkisins nú, og gefum
því jafnframt gætur, hvert liðsinni
það veitir heilbrigðisstjórn landsins
til að auðvelda henni úrskurði og
framkvæmdir, ýmist samkvæmt bein-
um lagafyrirmælum og jafngildum
ráðstöfunum eða fyrir hefðbundna
starfsháttu, sem naumast gátu orðið
öðru vísi.
Sérstakir ráðunautar.
Fyrst skulu taldir þeir sérstöku
embættismenn, sem beinlínis hafa það
hlutverk að vera heilbrigðisstjórn til
ráðuneytis og aðstoðar, hver i sinni
grein, ýmist að aðalstarfi eða auka-
starfi.
1. Prófessorinn i heilbrigðisfræði
við háskólann: Hvers konar heil-
brigðisfræðileg efni og rannsóknir (38.
gr. I. nr. 60/1957). Atvinnusjúkdóma-
varnir (41. gr. 1. nr. 23/1952). Alþjóða-
samvinna um heilbrigðismál (Alþjóða-
heilbrigðisstofnunin).
2. Berklayfirlæknir: Berklavarnar-
mál (1. nr. 66/1939). Rikisframfærslu-
mál i umboði landlæknis (1. nr. 78/
1936).
3. Kynsjúkdómalæknir rikisins:
Kynsjúkdómavarnir (1. nr. 91/1932).
4. Skólayfirlæknir: Skólaeftirlit (1-
nr. 61/1957).
5. Lyfsölustjóri: Lyfsölumálefni.
Deyfilyfjaeftirlit (1. nr. 14/1923).
6. Eftirlitsmaður lyfjabúða (38. gr.
I. nr. 60/1957).
7. Mjólkureftirlitsmaður ríkisins (9.
gr. reglugerðar nr. 157/1953).
Að eðlilegum hætti verða þessir sér-
stöku ráðunautar heilbrigðisstjórnar
flestir fyrst og fremst samstarfsmenn
og ráðunautar landlæknis, sem með