Þjóðmál - 01.09.2015, Blaðsíða 64

62 ÞJÓÐMÁL hausthefti 2015
fjármálastofnun í sínum heimabæ. Eigið fé
sjóðsins var jákvætt samkvæmt ársreikningi
2008 um 5,4 milljarða króna, en eiginfjárhlut-
fallið var hins vegar rétt undir 8% lágmarki.
Fjármálaeftirlitið veitti Sparisjóðnum í Keflavík
heimild til sex mánaða til að koma eiginfjárhlut-
fallinu yfir hið lögboðna mark. Sú heimild var
aftur framlengd um sex mánuði, en slíkt er
aðeins heimilt „séu til þess ríkar ástæður“. Eignir
Sparisjóðsins í Keflavík voru umfram allt fólgnar
í útlánum til viðskiptavina, en að nokkru leyti í
verðbréfum og hlutabréfum. Þessar eignir rýrn-
uðu hratt við fall viðskiptabankanna haustið
2008. Aukin innlán juku mjög á erfiðleika
sjóðsins, en meginvandinn fólst þó í rýrum
endurheimtum lána.
Sparisjóðurinn í Keflavík starfaði á
undanþágum til 22. apríl 2010 er Fjármála-
eftirlitið leysti hann til sín og skipti upp í „nýjan“
og „gamlan“ á grundvelli laga nr. 125/2008,
svokallaðra neyðarlaga. Ekki er ljóst hvaða
forsendur lágu að baki því að stofna nýjan
sparisjóð og óljóst hvaða mat á rekstrarhæfni lá
því til grundvallar. Nýr sparisjóður fékk nafnið
SpKef, en stofnefnahagsreikningur hans var
ekki birtur, þrátt fyrir skýr ákvæði laga þar að
lútandi. Ársreikningar sjóðsins voru heldur ekki
birtir. Að svo komnu máli voru útbúin drög að
skiptireikningi sparisjóðsins og gert ráð fyrir því
að eigið fé næmi fimm milljörðum króna. Sett
var ný stjórn og skipt um helstu stjórnendur.
Útlánasafn Sparisjóðsins í Keflavík var endur-
metið frá grunni og af bráðabirgðaniðurstöðu
sem lá fyrir í febrúar 2011 mátti ætla að eigið fé
væri neikvætt um 11,2 milljarða og að samtals
vantaði 19 milljarða upp á að sjóðurinn full-
nægði kröfum Fjármálaeftirlitsins um lágmark
eigin fjár. Að svo komnu máli voru allar endur-
reisnarhugmyndir að engu orðnar og leifar
SpKef runnu inn í Landsbankann.
Vorið 2011 réð Fjármálaeftirlitið endur-
skoðendur til að verðmeta eignir og skuldir
SpKef miðað við 22. apríl 2010, en það var
stofndagur nýja sjóðsins. Matið lá loks fyrir í
janúar 2012 og þar kom fram að yfirfærðar
eignir voru 17,2 milljörðum minna virði en
yfirfærðar skuldir. Eigið fé SpKef var með öðrum
orðum neikvætt um þá fjárhæð á stofndegi. Í
kjölfarið var ákveðið að ríkissjóður legði Lands-
bankanum til fjárframlag til að mæta neikvæðri
eignastöðu SpKef. Að mati Landsbankans var
virði eigna sparisjóðins rúmir 43 milljarðar,
eða 16 milljörðum lægri fjárhæð en fundin
hafði verið út í eldra mati. Þar sem samkomu-
lag náðist ekki milli aðila um þetta efni var
úrskurðarnefnd falið að útkljá málið. Bindandi
niðurstaða hennar kvað á um að neikvæð staða
sparisjóðsins næmi 19,2 milljörðum og féll sá
kostnaður á skattgreiðendur. Heildarkostnaður
ríkissjóðs vegna Sparisjóðs Keflavíkur nemur að
teknu tilliti til vaxta alls 25 milljörðum króna.
Stjórnvöld röskuðu einnig samkeppnisstöðu
með því að láta félag sem ekki uppfyllti lög-
bundnar kröfur keppa á markaði í tvö ár.
Svipaða sögu er að segja af Byr sparisjóði.
Eiginfjárhlutfall hans var 8,3% í árslok 2008 og
því yfir lögboðnum mörkum og eigið fé jákvætt
um 16 milljarða króna. Um mitt ár 2009 var
sjóðurinn lentur í vandræðum og starfaði eftir
það á undanþágu líkt og Sparisjóðurinn í Kefla-
vík. Það var loks 22. apríl 2010 að Fjármálaeftir-
litið leysti sjóðinn til sín og skipti honum upp í
gamlan og nýjan, en þá hafði Byr verið rekinn
um skeið á undanþágum. Nýi Byr uppfyllti
ekki kröfur um eigið fé við stofnun, frekar en
SpKef, en eiginfjárhlutfallið var aðeins 5%.
Sérstaka athygli vekur að fjármálaráðuneytið
fór með 5,2% hlut í nýja Byr. Hin 94,8% voru
eign Byrs sparisjóðs, en aftur á móti í vörslu og
umsjón fjármálaráðuneytisins. Því hefur verið
haldið fram að um hafi verið að ræða skýrt brot
á lögum nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki,
en þrotabúum er óheimilt að eiga hluti í
fjármálafyrirtækjum. Því var velt upp í þessu
sambandi að fjármálaráðuneytið væri í reynd að
„leppa“ hlutinn fyrir slitastjórn Byrs.
Ríkið gerði samkomulag við Byr og skilanefnd
gamla Byrs í október 2010 um 900 milljóna
króna hlutafjárframlag. Samkvæmt samkomu-
laginu skyldi heildarhlutafé nýja Byrs nema 17,2
milljörðum króna. Þá skyldi ríkið veita Byr fimm
milljarða króna víkjandi lán til tíu ára, en aðeins
þannig gat nýi Byr uppfyllt skilyrði Fjármálaeftir-
litsins um 16% lágmarks eiginfjárhlutfall. Í júní
2011 var samþykkt að gefa út hlutafé í Byr að
nafnvirði 6,9 milljarða króna, sem yrði fullnaðar-
greiðsla til gamla Byrs og þar með jókst hlutur
ríkisins í 11,6% og hlutur gamla Byrs varð 88,4%.
Byr fékk að starfa á undanþágu í tíu mánuði
sem samkvæmt 86. gr. laga um fjármálafyrirtæki
átti að byggjast á því mati Fjármálaeftirlitsins
að félagið væri lífvænlegt. Það reyndist síður en
svo eiga sér nokkra framtíð. Íslandsbanki keypti
loks Byr fyrir 6,6 milljarða króna og sameinaði