Þjóðmál - 01.09.2015, Blaðsíða 97

ÞJÓÐMÁL hausthefti 2015 95
hugrenningar lesandans um þá skipan heims-
mála sem ríkt hefur í rúm 400 ár.
Jón Ormur ræðir fræðikenningar í
alþjóðastjórnmálum og segir (bls. 64):
„Annar þessara skóla er kenndur við raunsæi
en hinn við frjálslyndi, hugsjónir stofnanir
eða margræði. Heitið raunsæi kom til með
þeim hætti að brautryðjendur þeirrar stefnu
gagnrýndu fylgismenn þess sem þeir kölluðu
hugsjónastefnu fyrir hættulegt og barnalegt
traust á að koma mætti í veg fyrir átök á
milli ríkja með baráttu fyrir hugsjónum um
alþjóðalög, alþjóðastofnanir og lýðræði.“
Jón Ormur hallast að „frjálslynda skólanum“
í alþjóðamálum og oftar en einu sinni notar
hann siðferðilega mælistiku til að rökstyðja
skoðun sína. Hann segir hina frjálslyndu
ganga „út frá siðferðislögmáli sem hornsteini
alþjóðlegra samskipta“ (bls. 80). Hann telur
raunsæisstefnuna meðal annars hafa leitt til
stuðnings Bandaríkjastjórnar við einræðis-
herra og ofbeldisverk, þetta sé blettur á heiðri
Bandaríkjanna. Hann nefnir Bandaríkjaforsetana
og repúblíkanana Richard Nixon og Ronald
Reagan til sögunnar sem málsvara raunsæis-
stefnunnar og segir (bls. 70):
„Í anda raunsæisins studdu Bandaríkin á
tímum Nixons og Reagans einræðisstjórnir
víða um heim og léku jafnvel lykilhlutverk að
koma þeim til valda.“
Sagnfræðingurinn Niall Ferguson vinnur nú
að ritun ævisögu Henrys Kissingers. Í tilefni af
nýgerðu samkomulagi um kjarnorkumál Írana
og afléttingu viðskiptabanns á þá skrifar hann
grein í The Wall Street Journal (24. júlí) og segir:
„Nota ber sögulegar samlíkingar með
varúð. Í síðustu viku hikaði forsetinn [Barack
Obama] ekki við að líkja samningi sínum við
Írana við það þegar Richard Nixon opnaði
samband við Kínverja og það þegar Ronald
Reagan samdi við Sovétmenn um fækkun
langdrægra kjarnorkuvopna. Þessar samlík-
ingar eru villandi. Mao Zedong og Mikhaíl
Gorbatsjov áttu undir högg að sækja þegar
þeir sömdu við Bandaríkjastjórn. Kínverskum
kommúnistum stóð snemma á áttunda
áratugnum ytri ógn frá Sovétmönnum og
inn á við frá hinni tryllingslegu menningar-
byltingu sinni. Á níunda áratugnum voru
Sovétmenn að tapa kalda stríðinu, ekki
aðeins efnahagslega heldur einnig hug-
myndafræðilega. Hið gagnstæða á við um
ríkisstjórn Írans. Þótt hún búi við ákafan
efnahagslegan þrýsting vegna þvingana
að hvatningu Bandaríkjastjórnar hefur
ríkisstjórninni tekist að bæta hernaðarlega
stöðu sína eftir að Bandaríkjamenn réðust
inn í Írak árið 2003 og einnig stöðuna á
heimavelli eftir að græna byltingin var brotin
á bak aftur árið 2009.“
Ferguson segir að í baráttu við kommún-
ismann í kalda stríðinu hafi verið tekist á við
lenínista annars vegar og maóista hins vegar.
Lausn Kissingers hafi falist í að ná betri tengsl-
um við hvort kommúnistaríkið fyrir sig en þau
tvö höfðu sín á milli. Ráðamenn í Washington
hafi jafnframt lagt ríka áherslu á mjög öflug
bandalög við ríki í Evrópu og Asíu. Þá segir
Ferguson:
„Hver er hins vegar stefnan nú á tímum?
Frammi fyrir tvíþættri mynd af íslömskum
öfgamönnum, sjítum og súnnítum, höllumst
við að Írönum, helstu stuðningsmönnum
hinna fyrrnefndu. Við fjarlægjumst banda-
menn okkar, hófsama súnníta og einnig
Ísraela. Ég óttast að með því kyndum við
Jón Ormur Halldórsson