Þjóðmál - 01.09.2015, Síða 92

90 ÞJÓÐMÁL hausthefti 2015
Maó var hrifnæmur í æsku en brynjaði sig með
kaldrana í byltingarbaráttunni og engu var
líkara en hann væri hjartalaus. Þegar sonur hans
og annarrar eiginkonu hans beið bana í loftárás
Bandaríkjamanna í Kóreustríðinu þóttist hann
taka tíðindunum eins og hverju öðru hundsbiti.
„Í slíku stríði þarf alltaf að færa fórnir. Þetta er
ekkert mál,“ sagði hann. „Einn hermaður beið
bana og það ætti ekki að gera mikið mál úr því
vegna þess eins að hann var sonur minn.“
Þótt Maó bæri sig karlmann-
lega tók hann dauða sonarins
nærri sér, borðaði nær ekkert í
nokkra daga og svaf illa. Hann
sat einn í hægindastól sínum,
þungt hugsi og keðjureykti.
Seinna þegar hann talaði um
dauða sonarins við kínverskan
hershöfðingja skalf hann svo
mikið að hann gat ekki kveikt
sér í sígarettu.
Kínverjar voru heimsmeistarar
í reykingum og Maó lét ekki sitt
eftir liggja í þeim efnum. Hann
reykti í sex áratugi en hætti um
tíma eftir að honum var sagt að
reykingar hefðu stytt líf Stalíns
um nokkur ár. Maó byrjaði þó
fljótlega aftur að reykja eins og
strompur og bar við annríki.
„Þetta gengur ekki,“ sagði hann. „Við vinnum of
mikið og verðum einfaldlega að reykja.“
Blaðamaðurinn Snow heillaðist af kímni-
gáfu og andlegu atgervi Maós, sagði að hann
hefði verið blátt áfram og tilgerðarlaus eins
og kínverskur kotbóndi en stundum klúr og
óheflaður. Eitt sinn þegar Snow tók viðtal við
hann gleymdi Maó sér og girti niður um sig fyrir
framan blaðamanninn til að leita lúsa.
Maó fór sjaldan í bað en lífverðir hans þvoðu
honum með blautu handklæði. Hann hreins-
aði tennurnar með grænu tei, eins og margir
kínverskir bændur, og neitaði alltaf að nota
tannbursta með þeim rökum að tígrisdýr væru
með góðar tennur þótt þau burstuðu þær ekki.
Tennur hans urðu því grænleitar og skemmdust
allar.
Formaðurinn fitnaði eftir að hann komst til
valda og þurfti ekki að gera handtak síðustu
árin því að þjónar hans stjönuðu við hann allan
guðslangan daginn eins og risastórt barn. Til
að mynda þurfti hann aldrei
að greiða sér sjálfur, klæða sig
í sokka, ganga frá bókum upp
í hillu, opna dyr með lykli eða
losa um beltið þegar hann
settist niður. Þjónn hans sá um
að kveikja í sígarettunum hans.
Formaðurinn sá þó sjálfur um
að reykja og tuggði sjálfur mat-
inn – að minnsta kosti þegar
hann var með tennur.
Hvergi hefur komið fram
að Maó hafi verið ágjarn.
Laun hans voru helmingi
hærri en tæknimenn fengu
í verksmiðjum landsins á
sjöunda áratugnum. Það segir
þó ekki alla söguna því að
flokkurinn sá honum alltaf fyrir
öllu sem hann þurfti og vildi.
Þegar Maó var kominn yfir sjötugt sá hann
óvini í hverju horni og tortryggði jafnvel gamla
byltingarfélaga sína. Hann leit á hollustu þeirra
sem merki um undirferli eða veikleika. Undir
lokin var Zhou Enlai forsætisráðherra sá eini
sem gat farið á fund hans reglulega.
Þótt hann væri orðinn hrumur síðustu miss-
erin hélt hann æðstu völdunum og stjórnaði
landinu óbeint með spakmælum eða vígorðum
sem undirmenn hans túlkuðu, hver með sínu
nefi. Stundum voru spakmælin svo torræð að
Maðurinn sem þráði ást og hól
Barnið sem varð að harðstjóra varpar ljósi á helstu harðstjóra
20. aldarinnar. Höfundur er Bogi Arason blaðamaður en
Almenna bókafélagið gefur bókina út.
nýjar bækur