Þjóðmál - 01.12.2015, Blaðsíða 84

ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2015 83
„á örfáum dögum tekist að gera eitt mesta
sóknarfæri í atvinnulífi Íslendinga tortryggi-
legt í augum almennings“.
Össur Skarphéðinsson, þáverandi iðnaðar-
ráðherra, bloggaði 24. nóvember:
„Harðvítugustu innanflokksátök seinni ára í
Sjálfstæðisflokknum hafa því miður nánast
ónýtt vörumerkið REI hvað útrás varðar, og
stórskaðað viðskiptavild Orkuveitunnar.
Skemmdarverk þeirra má líklega meta á
milljarðatugi ef miðað er við þá framvindu
sem var í kortunum.“
Ingi Freyr kvartar undan því, að REI-málið
hafi ekki verið rannsakað að fullu, og má
það til sanns vegar færa. Er það allt hið
undarlegasta. Þetta mál varð tilefni fleygra
orða Davíðs Oddssonar, þáverandi seðla-
bankastjóra, á fundi Viðskiptaráðs 6. nóvem-
ber 2007:
„Útrásarorðið er slíkt töframerki að jafnvel
þegar menn virðast gera innrás í opinber
fyrirtæki almennings, þá er innrásin kölluð
útrás.“
Hæpnar skýringar
Inga Freys á bankahruninu
Þótt lýsingar Inga Freys Vilhjálmssonar á því,
hvernig margir hlógu við auðjöfrunum árin
2004–2008 og köstuðu sér jafnvel sjálfir út
í dans í kringum gullkálfinn, séu um margt
réttar og sannar, jafnvel óþægilega sannar,
eru skýringar hans á sjálfu bankahruninu
hæpnar. Hann skrifar (bls. 155), að kjósendur
hafi „kosið yfir sig flokka sem innleiddu í
stofnanir samfélagsins þá nýfrjálshyggju sem
að lokum varð Íslandi að falli“. En regluverkið
á íslenska fjármálamarkaðnum var hið sama
og á fjármálamörkuðum í öðrum aðildar-
ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins. Af hverju
hrundu bankar þá ekki annars staðar í EES? Þótt
atvinnufrelsi ykist hér vissulega árin 1991–2004,
mældist íslenska hagkerfið hið 13. frjálsasta
í heimi árið 2004 (af 130 hagkerfum, sem
rannsökuð voru). Af hverju hrundu bankar þá
ekki í þeim tólf hagkerfum, sem frjálsari mæld-
ust? Á öðrum stað í bók sinni nefnir Ingi Freyr
þá skýringu (bls. 258), að íslensku bankarnir
hafi verið hlutfallslega of stórir.
„Ef stærri þjóð, eins og til dæmis Banda-
ríkjamenn, Þjóðverjar eða Spánverjar, leyfði
bankakerfi sínu að vaxa sem næmi tífaldri
þjóðarframleiðslu, án eftirlits, svo það hryndi
að lokum til grunna, myndi slíkt hæglega
geta leitt til alþjóðlegs efnahagshruns.“
En bankakerfin í Sviss og Skotlandi voru
hlutfallslega jafnstór hinu íslenska, um tíföld
landsframleiðsla. Hvers vegna hrundu bankar
þá ekki í Sviss og Skotlandi? Svarið er alls
staðar hið sama. Bönkunum var bjargað. Ella
hefðu þeir margir hrunið í hinni alþjóðlegu
lánsfjárkreppu. Englandsbanki bjargaði Royal
Bank of Scotland og Halifax Bank of Scotland,
HBOS, með stórkostlegum fjárframlögum.
Svissneski seðlabankinn þurfti að gera
gjaldeyrisskiptasamninga við bandaríska
seðlabankann, svo að hann gæti bjargað
svissnesku bönkunum, UBS og Crédit Suisse,
og er þó svissneskur franki víða gjaldgengur.
En seðlabankanum íslenska var neitað um
slíka gjaldeyrisskiptasamninga. Jafnframt
fengu breskir bankar í eigu Íslendinga ekki
aðild að stórfelldum björgunaraðgerðum
breskra stjórnvalda, og þau bættu síðan
svörtu ofan á grátt með því að setja hryðju-
verkalög á einn bankann og um skeið líka á
íslenska seðlabankann og fjármálaeftirlitið.
Með því er ekki sagt, að íslenskir banka-
menn hafi verið saklausir. Síður en svo. Þeir
nýttu sér hið mikla traust á Íslandi, sem skapast
hafði árin 1991–2004, til þess að stofna til
miklu meiri skulda en þeir réðu við hjálpar-
laust. Því fór sem fór. Ingi Freyr Vilhjálmsson
getur þess ekki heldur, að þær tvær stofnanir,
sem höfðu aðallega eftirlit með auðjöfrunum,
Samkeppnisstofnun og Fjármálaeftirlit, voru
undir stjórn Alþýðuflokksins 1991–1995 og
Samfylkingarinnar 2007–2008, en Fram-
sóknarflokksins 1995–2008, og er hvorugur
Hvers vegna hrundu bankar þá ekki
í Sviss og Skotlandi? Svarið er alls
staðar hið sama. Bönkunum var
bjargað. Ella hefðu þeir margir hrunið í
hinni alþjóðlegu lánsfjárkreppu