Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2004, Síða 95

Bergur Hallsson frá Hryggstekk í Skriðdal
Bergur hafi talið sig vera búinn að láta börn
sín hafa það sem þau áttu, sem ef til vill má
til sanns vegar færa varðandi dótturdóttur
hans Kristínu frá Fljótsbakka, en þau
Bergur og Kristín kona hans ólu hana upp,
eins og áður er fram komið, og einnig má
nefna sonardóttur Bergs; Jóhönnu Björgu,
sem var í fóstri hjá þeim óvissan tíma, og
fermdist hjá þeim á Veturhúsum. Að lokum
er ekki hægt að útiloka að þau Ragnhildur
og Jónas hafi eitthvað fengið af ijármunum
föður síns, þó þess finnist hvergi getið.
Hins vegar skal þess getið að rétt mun vera
að óskilgetin börn erfðu ekki föður sinn,
þegar eins var málum háttað og með þau
Ragnhildi og Jónas, nema faðirinn hafi áður
látið þinglýsa því að hann væri faðir þeirra.
Ekkjan virðist hafa átt rétt á þriðja hluta bús
þeirra, og auk þess var henni heimilt að taka
morgungjöf sína undan, en þar sem þau
hjón voru barnlaus virðist sem Bergur hefði
getað ráðstafað með erfðaskrá tveim þriðju
búsins á þann hátt sem honum sýndist.
(Heimild: Lögfrœðileg formálabók eða
leiðarvísir fyrir alþýðu, e. Magnús Step-
hensen og L. E. Sveinbjörnsson, Reykjavíh
1886, um erfðir og erfingjaskipti).
Björn hinn ríki. Ekki vantar það sem
fengið er
Eins og áður er fram komið bjó Björn
Gíslason fyrst í Hjarðarhaga á Jökuldal
(1850-55), en er á leið fór hann að ókyrrast,
því hugur hans, líkt og annarra hefur helst
staðið til að búa á eigin jörð, en hefur um
þær mundir skort íjármuni til jarðakaupa.
Hann flutti þá á heiðarbýli (Veturhús) til að
geta sjálfur ráðið gerðum sínum að fullu.
Ekki eru efni til að álykta að hann hafi
fengið mikla peninga úr búi foreldra sinna,
sem tæplega hafa getað verið mjög efnuð,
þar sem börn þeirra voru 9 talsins, en auk
þeirra átti Gísli barn fram hjá konu sinni.
Hann lést árið 1862, en kona hans 21 ári
seinna. Hins vegar má geta þess að
tengdaforeldrar Björns létust á þessum
árum, og dó Guðrún 1864, 29. júlí, en Jón
1866, 26. mars. Hefur Aðalbjörg þá hlotið
sinn arfahlut eftir foreldra sína ásamt tveim
systrum sínum, þeim Guðbjörgu húsfreyju í
Hafrafellstungu í Axarfirði, og Ingibjörgu
húsfreyju á Ketilsstöðum í Hlíð. Hvort
jörðin Grímsstaðir hefur þá verið orðin eign
gömlu hjónanna er ekki hægt að segja um,
en Jón var, eins og fyrr er fram komið,
einungis talinn þar leiguliði að minnsta
kosti til 1847, hvað sem síðar hefur orðið.
Þessir fjármunir hafa vafalaust komið sér
vel í búið, þó Aðalbjörg hafi einungis
fengið þriðja part af arfinum, og mun hafa
verið ahnannarómur að þeim Birni hafi
búnast vel.
Ýmis atriði eru umhugsunarverð í
húsvitjunarbók Skinnastaðasóknar frá
þessum tíma. Við húsvitjun árið 1868 er
Björn Gíslason allt í einu titlaður
óðalsbóndi, en áður hafði nægt að telja
hann bara bónda. Gefur það til kynna að
hann sé þá orðinn eigandi jarðarinnar, en
jafnframt að hann hafi ekki verið það áður.
En Björn hefur gert meira en „eignast“
jörðina, því fram kemur í endurminningum
Friðriks Guðmundssonar frá Syðra-Lóni, en
hann var fæddur og uppalinn á Hólsfjöllum,
að Björn hafi endurbyggt myndarlega allan
bæinn á Grímsstöðum rétt fyrir 1870, svo
ekki hefur hann skort fjármuni þegar hér
var komið. Eftir dauða Bergs er Kristín
Jónsdóttir réttilega kölluð ekkja, en síðan
próventukona 1869 og 1870, það er að segja
að hún hafi lagt með sér eignir sínar sér til
framfærslu þar á Grímsstöðum, en þar sem
hún var tæpast eldri en um sextugt, mætti
álíta að hún hljóti enn að hafa verið
vinnufær, a.m.k getað amlað fyrir sjálfri sér,
og auk þess hefði hún átt að búa að
93