Saga - 2015, Side 21

Til grundvallar þessum aðgerðum lágu ákveðnar hugmyndir um
hlutverk kvenna í þjóðernislegu samhengi. Það var á ábyrgð kvenna
að viðhalda þjóðinni, ekki einungis í bókstaflegum líffræðilegum
skilningi heldur einnig að varðveita menningu hennar og tungu.29
Með því að leggja lag sitt við erlenda hermenn svikust konur undan
þjóðernislegum skyldum sínum á viðsjálum tímum og gerðust í
raun sekar um landráð.30
Að stríðinu loknu hurfu hermennirnir aftur til síns heima en
orðræða ástandsins lifði góðu lífi í baráttunni gegn áframhaldandi
hernaðarsamstarfi við Bandaríkjamenn.31 „Ástandskonan“ var strangt
til tekið ekki lengur til en íslenskar konur voru enn grunaðar um að
vilja fórna heiðri sínum og þjóðarinnar fyrir peninga og neysluvörur
við gnægtaborðið á vellinum.32
Í kynörvunarlyfjamálinu er líklegt að ein fjöður hafi orðið að
fimm hænum. Æsilegar sögusagnir í Mánudagsblaðinu, hermaður
svarti pétur 19
Þór Whitehead, „Ástandið og yfirvöldin. Stríðið um konurnar 1940–1941“.
Saga 51:2 (2013), bls. 92–142.
29 Nira yuval-Davis, Gender & Nation (London: SAGe Publications 1997), bls. 26–
46. Sjá einnig Bára Baldursdóttir, „„Þær myndu fegnar skifta um þjóðerni““,
bls. 305–306, og Sigríður Matthíasdóttir, Hinn sanni Íslendingur. Þjóðerni,
kyngervi og vald á Íslandi 1900–1930 (Reykjavík: Háskólaútgáfan 2004), bls. 38–
40.
30 Inga Dóra Björnsdóttir, „Public view and Private voices“, og Lbs.-Hbs. kathe -
rine Connor Martin, Nationalism, Internationalism and Gender, sjá t.d. bls. 35–
41.
31 Um tímabilið frá lokum síðari heimsstyrjaldar fram til 1956 sjá Lbs.-Hbs.
katherine Connor Martin, Nationalism, Internationalism and Gender. Um 6.
og 7. áratuginn sérstaklega sjá valur Ingimundarson, „Immunizing against the
American Other. Racism, Nationalism, and Gender in U.S.-Icelandic Military
Relations during the Cold War“, Journal of Cold War Studies 6:4 (2004), bls. 65–
88, og valur Ingimundarson, „Sögulegt minni og pólitískt vald. Herinn og
(kven) þjóðin á kaldastríðstímanum“, 2. íslenska söguþingið 30. maí–1. júní 2002
II. Ritstj. erla Hulda Halldórsdóttir (Reykjavík: Sagnfræðistofnun Háskóla
Íslands, Sagnfræðingafélag Íslands og Sögufélag 2002), bls. 342–361. Um
félagsvísindalega rannsókn á samskiptum íslenskra kvenna við bandaríska
karlmenn á vellinum, einkum á síðari tímum, sjá Friðrik Haukur Hallsson,
Her stöðin. Félagslegt umhverfi og íslenskt þjóðlíf (Akureyri: félag höfundanna
1990), bls. 403–545.
32 Myndmálið sem notað var til þess að lýsa samstarfi Íslendinga og Banda -
ríkjamanna var ennfremur hlaðið kynferðislegri merkingu. Bæði þeir sem voru
hlynntir og andvígir samvinnunni við Bandaríkjamenn kvengerðu andstæð -
inga sína og sökuðu um skort á karlmennsku. Sjá Lbs.-Hbs. katherine Connor
Saga haust 2015 umbrot.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 26.11.2015 11:00 Page 19