Saga - 2015, Síða 79

styrjaldarinnar fyrri. Báðir þessir atburðir mörkuðu þáttaskil og
mynda því tímaramma rannsóknarinnar. Í þessu sambandi er líka
vert að nefna verslunarfrelsið 1855. Þá var kaupmönnum utan
danska konungsveldisins leyft að stunda verslun á Íslandi auk ann-
ars konar tilslakana í verslun og viðskiptum. Smám saman efldi
þetta samskipti við útlönd og ýtti þannig tvímælalaust undir heim-
sóknir erlendra ferðamanna. en þegar styrjöldin braust út tók fyrir
ferðamannastrauminn til landsins um nokkurra ára skeið.
Nokkrir kostir voru í boði fyrir ferðamenn sem vildu komast til
Íslands: Í fyrsta lagi með póstskipi, sem áður er nefnt, í öðru lagi
með kaupskipi í eigu verslana eða einstakra kaupmanna og athafna-
manna, í þriðja lagi gátu útlendingar siglt til Íslands á snekkjum
(lystiskipum) og öðrum einkaskipum af ýmsum stærðum og í fjórða
lagi með skemmtiferðaskipum, það er að segja þegar slíkar ferðir
voru í boði.
eftir því sem næst verður komist eru farþegaskrár millilanda-
skipa frá þessum tíma ekki til. Nákvæmustu upplýsingarnar um
þetta er trúlega að finna í íslensku fréttablöðunum en þau fylgdust
grannt með skipakomum til landsins, ekki síst póstskipinu sem
flutti bæði vörur og farþega milli Reykjavíkur og kaupmanna -
hafnar. Með því að kanna fréttablöðin markvisst fæst sæmileg mynd
af heimsóknum erlendra ferðamanna og ferðatilhögun þeirra. Þannig
má fara nokkuð nærri um fjölda erlendra skemmtiferðamanna,
þjóðerni þeirra, stöðu, tilgang ferðar og fleira.
Leitað var að fréttum af erlendum ferðamönnum í íslensku
frétta blöðunum með tvennum hætti. Annars vegar var slegið inn
leitarorð á vefsíðunni timarit.is, þar sem blöðin eru aðgengileg og
leitað að orðinu „ferðamaður“, bæði í eintölu og fleirtölu og öllum
föllum, og allmörgum öðrum orðum og nöfnum eftir atvikum. Hins
vegar var flett þeim fréttablöðum sem líklegust voru til að fjalla um
skipakomur og heimsóknir erlendra ferðamanna. Þannig var til
dæmis Þjóðólfur kannaður sérstaklega yfir sumarmánuðina á árun-
um 1858–1875 en þá fylgdist blaðið af áhuga með skipakomum og
erlendum ferðamönnum.13 Báðar leitaraðferðirnar eru annmörkum
ferðamannalandið ísland 77
13 Jón Guðmundsson, ritstjóri Þjóðólfs, lést 31. maí 1875. ekki fer á milli mála að
Jón fylgdist af áhuga með erlendum ferðamönnum frá sjötta áratugnum þar til
hann lést. Í fyrra bindi Póstsögu Íslands eftir Heimi Þorleifsson eru upp lýsingar
um komur erlendra ferðamanna með póstskipunum til Íslands til ársins 1873.
Þar er þó ekki alltaf gerður greinarmunur á skemmtiferðamönnum og öðrum
Saga haust 2015 umbrot.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 26.11.2015 11:00 Page 77