Saga - 2015, Blaðsíða 114

lögbrotinu — er hampað en löggjöfin — valdið — er fordæmd.3
verk Ragnars kjartanssonar má sömuleiðis — þótt sú túlkun kunni
að vera fremur langsótt — líta á sem ádeilu á ögunarhlutverk laga
þar sem það undirstrikar margræðni löggjafar með því að beina
sjónum að togstreitunni á milli miskunnar og refsinga, sem öll lög-
speki hefur hverfst um öldum saman.
Smæð verkanna innan sýningarrýmisins vísar þó jafnframt til
vanmáttar þeirra gagnvart íburði lögbókarinnar, báknsins sem yfir-
gnæfir rýmið og krefst lotningarfullrar og um leið óttablandinnar
virðingar í sinn garð frá gestum sýningarinnar. virðingarsess lög-
bókarinnar er svo ítrekaður í sýningarskrá og vefleiðsögn, sem
hlusta má á í snjallsímum inni á sýningunni, með áherslu á langlífi
ákvæða Jónsbókar frá síðari hluta 13. aldar og allt til okkar daga og
umfang handrita hennar sem staðfesta vald hennar yfir íslenskri
menningu og þjóðlífi yfir aldirnar. Þrátt fyrir það kemst gesturinn
varla hjá því að gjóa augunum til hliðar, á mjóróma gagnrýnisraddir
Sölva og Ragnars, og leiða hugann að tengslum löggjafar og valds
annars vegar og andófs gegn því hins vegar, að hlutverki þeirrar
togstreitu í menningu landsins, og jafnvel efast um réttmæti ægi-
valds lagabókstafsins fyrr og nú.
einhvern veginn svona sá ég fyrir mér hugmyndina á bak við
þessa framsetningu gripanna þegar ég heimsótti sýninguna. en við
nánari athugun reyndist þetta rými ekki tilheyra sjónarhorninu Upp
og ekki fjalla um valdaafstæður íslensks samfélags, hvorki með
beinum né táknrænum hætti. Í raun tilheyrir þessi hluti sýningar-
innar sjónarhorninu Aftur og aftur, sem einblínir á endurtekningu og
samfellu í sögu sjónræns menningararfs hér á landi, þar sem ein-
kennandi gerðir myndmáls birtast aftur og aftur í mismunandi
útfærslum. Tákn sjónarhornsins er því teinungur (hugtak úr grasa -
fræði sem merkir grein eða sproti) sem „vindur sig í gegnum
söguna aftan úr forneskju í sífelldri endurtekningu og tilbrigðum
við stef“ eins og segir í sýningarskránni.4 Áhersla er lögð á að sýna
hvers konar fléttuverk og teinunga í íslensku myndmáli frá ýmsum
tímum sögunnar. Handritalýsingar í Jónsbókarhandritum skarta
margar hverjar þess háttar myndmáli auk þess sem stöðug endur-
ritun Jónsbókarhandrita er í sjálfri sér endurtekning af þessum
vilhelm vilhelmsson112
3 Sjá t.d. Jón Óskar, Sölvi Helgason: Listamaður á hrakningi. Heimildasaga (Reykjavík:
Ísafold 1984).
4 Sjónarhorn, bls. 45.
Saga haust 2015 umbrot.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 26.11.2015 11:00 Page 112