Saga - 2015, Page 129

Þess misskilnings kynni nefnilega að gæta, færi maður of geyst
af stað með hið nýja hugtak nýbókfesta, að sú afstaða, sem Gunnar
nefnir svo, altént í almennum skilningi, hafnaði aðferðum og niður -
stöðum rannsókna á munnlegri geymd og útbreiðslu sagna líkt og
gamla bókfestan gerði. Þannig stæði nýbókfestan á móti því sem
nefnt hefur verið nýsagnfestukenning annars vegar og mann fræði -
skólinn, sem af henni er leidd, hins vegar. Ég sé ekki að sá skiln -
ingur þurfi að eiga við,9 enda er raunin sú að bókfestan var kenning
um uppruna sagna en nýbókfestan er aðferð til að nálgast heimildir
óháð mögulegum uppruna þeirra. ef til vill er því rétt, þar sem ég
er hallur undir hugarfars- og hugmyndasögurannsóknir sem ein-
blína á samtíma varðveittra gerða miðaldatexta og þá hugmynda-
fræði sem þeim liggur að baki, að ég útskýri í sem fæstum orðum
hvað felst í slíkri afstöðu til heimildanna, hvers konar niðurstaðna
má vænta af þess háttar rannsóknum og í og með hvar misskilnings
kunni að gæta gagnvart takmörkum þessarar rannsóknaraðferðar.
Þótt mér þyki nafngiftin nýbókfesta óheppileg kemur mér engin
betri til hugar. Mér er ljóst að með því að skrifa þetta greinarkorn
mun mér sennilega ekki farnast betur en svo að festa það í sessi.
vonandi verður umræðan þó nafngiftarinnar virði. Það er í eðli
góðra rita að vekja umræðu og umræðan um aðferðir í rannsóknum
á miðaldabókmenntum er afar mikilvæg þótt hún sé sjaldtekin
nema í pilluformi einu sinni á áratug, svo von mín er að umræðan
sem hér fer á eftir megi verða til nokkurs gagns.
Sagnfesta og bókfesta
Fyrst er rétt að rekja örstutt sögu þeirra hugtaka sem um ræðir.
Sagnfestukenninguna má rekja til norska fræðimannsins Rudolfs
ný bókfestukenning? 127
9 vera kann að þetta sé lýsandi fyrir viðhorf Sveinbjarnar Rafnssonar og að það sé
það sem Gunnar vísar til. Um það skal ég ekki fullyrða. Mér þykir aftur á móti ekki
rétt að gera slík viðhorf að helsta fulltrúa fyrir heimildarýni sem fjölmargir aðrir
en Sveinbjörn aðhyllast. Svo allrar sanngirni sé gætt fær Jón viðar Sigurðsson
einnig sneið af sömu köku en óljóst er hvort fleirum er boðið í samkvæmið en þeim
einum. Jón viðar kennir Gunnar raunar við nýsagnfestu annars staðar í riti sínu
(bls. 164) en mér er örðugt að koma þeirri pælingu heim og saman við þá hug -
mynd að Jón viðar gangi lengra í nýbókfestunni en Sveinbjörn (sbr. bls. 40).
Sennilega bendir það til þess að fræðimenn flokkist ekki jafnauðveldlega í skóla
og stefnur og áður fyrr og væri það í samræmi við það sem reifað verður hér á eftir.
Saga haust 2015 umbrot.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 26.11.2015 11:00 Page 127